Sự ra đời và phát triển của xe điện từ thế kỷ 19

Pin sạc, vật dụng cần thiết giúp tích trữ điện trên xe, ra đời năm 1859 nhờ nghiên cứu của nhà vật lý người Pháp Gaston Planté. Năm 1880, nhà phát minh Gustave Trouvé cải tiến một động cơ điện nhỏ do công ty Siemens phát triển và gắn pin sạc vào xe ba bánh của nhà sáng chế người Anh James Starley, tạo ra phương tiện chạy điện đầu tiên trên thế giới. Trouvé không lấy được bằng sáng chế dù chiếc xe chạy thử thành công trên đường Rue Valois, Paris, ngày 19/4/1881.Nhà phát minh Thomas Parker chế tạo ôtô điện đầu tiên ở Wolverhampton, Anh, năm 1884. Tuy nhiên, tư liệu duy nhất là một bức ảnh chụp vào năm 1895. Pháp và Anh là những nước đầu tiên ủng hộ sự phát triển của các loại xe điện. Tàu điện cũng được sử dụng để vận chuyển than khỏi hầm mỏ vì động cơ của chúng không tiêu tốn oxy.Trước khi động cơ đốt trong thống trị, ôtô điện lập nhiều kỷ lục về tốc độ và khoảng cách. Một trong những kỷ lục nổi bật thuộc về tay đua Camille Jenatzy cùng chiếc xe hình tên lửa Jamais Contente. Ông đã phá vỡ "rào cản tốc độ" 100 km mỗi giờ, chạm mốc 105,88 km mỗi giờ ngày 29/4/1899. Nhà phát minh William Morrison chế tạo mẫu xe điện đầu tiên tại Mỹ năm 1890-1891. Chiếc xe 6 chỗ có thể đạt tốc độ 23 km mỗi giờ. Khoảng 5 năm sau, khi nhà thiết kế ôtô A.L. Ryker giới thiệu chiếc xe điện ba bánh đầu tiên, người tiêu dùng Mỹ mới bắt đầu chú ý đến phương tiện điện. Thời điểm đó, người châu Âu đã sử dụng xe ba bánh, xe đạp hai bánh và ôtô điện gần 15 năm.Taxi điện xuất hiện vào cuối thế kỷ 19. Tại London, kỹ sư Walter Bersey chế tạo một đội taxi như vậy và cho hoạt động trên đường phố năm 1897. Chúng được đặt biệt danh là "chim ruồi" do phát ra tiếng rền đặc trưng. Cùng năm, công ty Samuel's Electric Carriage and Wagon bắt đầu đưa vào hoạt động 12 chiếc taxi điện tại thành phố New York.Xe điện có nhiều ưu điểm so với các phương tiện khác vào đầu thế kỷ 20. Chúng không rung lắc mạnh hay phát ra mùi và tiếng ồn như xe xăng. Chúng cũng không cần thao tác bằng tay để khởi động. Thời kỳ đó, người dùng xe xăng phải quay một chiếc tay cầm để nổ máy.Giới nhà giàu ưa chuộng xe điện. Họ sử dụng chúng làm xe chạy trong thành phố nên hạn chế về quãng đường di chuyển của xe điện không gây trở ngại lớn. Xe điện thường được giới thiệu là phương tiện phù hợp cho các nữ tài xế vì dễ vận hành.Sự phát triển của xe điện ban đầu bị cản trở do thiếu cơ sở hạ tầng cung cấp điện. Tuy nhiên, đến năm 1912, nhiều gia đình được kết nối điện khiến số lượng xe bùng nổ. Đầu thế kỷ 20, Mỹ có 40% ôtô chạy bằng hơi nước, 38% chạy điện và chỉ 22% chạy xăng. Tổng cộng 33.842 xe điện được đăng ký ở Mỹ, biến nước này trở thành nơi xe điện hoạt động phổ biến nhất. Doanh số xe điện đạt đỉnh vào đầu những năm 1910. Tuy nhiên, việc hãng Ford sản xuất hàng loạt xe Model T tác động lớn đến xe điện. Model T xuất hiện năm 1908, giúp xe xăng trở nên rẻ và phổ biến. Năm 1912, xe xăng chỉ có giá 650 USD trong khi xe điện có giá tới 1.750 USD. Cùng năm, nhà phát minh Charles Kettering giới thiệu bộ khởi động mới, giúp loại bỏ tay quay trên xe xăng.Một số yếu tố khác cũng góp phần đưa xe điện vào "dĩ vãng". Những năm 1920, Mỹ có hệ thống đường kết nối các thành phố tốt hơn, người dân có nhu cầu di chuyển nhiều hơn. Xăng dầu bớt đắt đỏ và sẵn sàng phục vụ nhu cầu của người dân nông thôn, trong khi vào thời điểm đó, rất ít gia đình sống ngoài thành phố có điện. Các trạm xăng dầu cũng bắt đầu mọc lên khắp nơi.Khoảng vài chục năm tiếp theo, xe điện không có nhiều tiến bộ về công nghệ. Trong khi đó, việc nguồn cung xăng dầu rẻ, dồi dào và sự phát triển liên tục của động cơ đốt trong khiến người dân không còn nhu cầu sử dụng phương tiện chạy bằng năng lượng khác.Thu Thảo (Theo Rare Historical Photos)