Trong một nghiên cứu mới đăng tải trên Research Square, một nhóm các nhà khoa học tại Viện Pasteur, Pháp đã phát hiện ra 3 chủng virus corona trên dơi có bộ gen gần giống nhất với SARS-CoV-2, virus đang gây ra đại dịch COVID-19 trên người.
Các virus này được tìm thấy trên loài dơi móng ngựa sống trong hang động ở phía bắc nước Lào. Đây có thể là những virus corona có họ hàng gần nhất với SARS-CoV-2, gần hơn bất kỳ chủng corona nào từng được phát hiện trước đây.
Các tác giả nghiên cứu cho biết phát hiện của họ ủng hộ giả thuyết đại dịch COVID-19 có nguồn gốc từ tự nhiên. David Robertson, một nhà virus học tại Đại học Glasgow, Vương quốc Anh, gọi nghiên cứu mới này là một khám phá "hấp dẫn và khá đáng sợ".
Đó là bởi các chủng virus corona càng giống với SARS-CoV-2 càng gây ra mối lo ngại về một đại dịch mới có thể xảy ra, một khi chúng nhảy từ động vật sang con người.
Phát hiện mới ủng hộ giả thuyết COVID-19 có nguồn gốc tự nhiên
Ba chủng virus corona mới được phát hiện trong nghiên cứu của Marc Eloit, một nhà virus học tại Viện Pasteur Paris và các đồng nghiệp của ông ở Pháp và Lào. Họ đã lấy mẫu nước bọt, phân và nước tiểu của 645 con dơi sống trong các hang động ở phía bắc nước này.
Các mẫu phẩm được đem về phòng thí nghiệm phân tích, tìm kiếm các virus và giải trình tự gen của chúng. Qua đó, nhóm nghiên cứu đã tìm thấy các virus corona có miền thụ thể (RBD) gần giống với miền thụ thể của SARS-CoV-2. Đó chính là những gen hình thành nên gai protein, thứ mà virus SARS-CoV-2 dùng để gắn vào thụ thể ACE2 có trong tế bào đường hô hấp của con người và lây nhiễm.
Các miền thụ thể của ba chủng virus corona mới, được đặt tên là BANAL-52, BANAL-103 và BANAL-236, giống SARS-CoV-2 đến hơn 95%. Điều này tiềm ẩn một nguy cơ rằng chúng cũng có thể lây nhiễm sang con người.
Edward Holmes, nhà virus học tại Đại học Sydney ở Úc, cho biết: "Khi SARS-CoV-2 được giải trình tự lần đầu tiên, miền liên kết thụ thể của nó không thực sự giống bất kỳ virus nào mà chúng ta từng thấy trước đây". Điều này khiến một số người suy đoán rằng virus đã được tạo ra trong phòng thí nghiệm. Nhưng các chủng virus corona mới được phát hiện ở Lào đã xác nhận những miền liên kết của SARS-CoV-2 hoàn toàn có thể tồn tại trong tự nhiên, ông nói.
Linfa Wang, một nhà virus học tại Trường Y Duke, Đại học Quốc gia Singapore đồng ý: "[Sau nghiên cứu này] tôi tin chắc hơn bao giờ hết rằng SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ tự nhiên".
Trước đây, các chủng virus corona có họ hàng gần với SARS-CoV-2 cũng đã được phát hiện trên quần thể dơi ở Thái Lan, Campuchia và Vân Nam, Trung Quốc. Nghiên cứu mới tại Lào đã củng cố thêm bằng chứng cho thấy Đông Nam Á là một "điểm nóng đa dạng của các chủng virus liên quan đến SARS-CoV-2", nhà sinh vật học tiến hóa Alice Latinne làm việc tại Hiệp hội Bảo tồn Động vật Hoang dã Việt Nam cho biết.
Miền thụ thể RBD là thứ mà virus SARS-CoV-2 dùng để lây nhiễm vào tế bào người.
Quay trở lại thời điểm khoảng 1 năm về trước, các nhà khoa học Trung Quốc đã tìm thấy một chủng virus corona gần giống với SARS-CoV-2 lây nhiễm trên dơi ở Vân Nam. Virus này được gọi là RaTG13 và có bộ gen trùng khớp tới 96,1% với SARS-CoV-2. Điều này khiến các nhà khoa học suy đoán chúng có thể đã có chung một tổ tiên cách đây 40–70 năm trước khi tách ra khỏi nhánh cây tiến hóa.
Bây giờ, nhóm nghiên cứu của Eloit tại Lào cho biết BANAL-52, một trong ba chủng corona mới được tìm thấy trên dơi móng ngựa, giống SARS-CoV-2 tới 96,8%. Đặc biệt, các miền thụ thể của chúng giống với virus SARS-CoV-2 đến nỗi khi nuôi cấy trong phòng thí nghiệm, cả ba chủng corona BANAL-52, BANAL-103 và BANAL-236 đều có thể lây nhiễm vào tế bào người qua thụ thể ACE2, giống với những gì mà SARS-CoV-2 ban đầu đã làm được.
Nghiên cứu không thể khẳng định Đông Nam Á là nơi đại dịch bắt đầu
Mặc dù phát hiện mới của các nhà khoa học đến từ Viện Pasteur có thể cung cấp cho chúng ta một cái nhìn sâu sắc về nguồn gốc của đại dịch, tuy nhiên, nó chưa thể khẳng định mối liên hệ giữa các chủng corona trên dơi ở Lào với virus SARS-CoV-2 được phát hiện lần đầu tại Vũ Hán.
Chẳng hạn như một số nhà nghiên cứu cho biết cả ba chủng corona được tìm thấy ở Lào không chứa cái gọi là "vị trí phân cắt furin trên protein gai", là thành phần hỗ trợ thêm cho sự xâm nhập của virus SARS-CoV-2 và các chủng virus corona khác từng lây nhiễm tế bào người.
Nghiên cứu cũng không làm rõ bằng cách nào mà một nhánh tổ tiên của các virus này xuất hiện ở Vũ Hán, hay liệu virus có khả năng lây nhiễm qua một động vật trung gian hay không? Đáp án cho những câu hỏi này nếu có phải đến từ việc lấy mẫu và nghiên cứu thêm nhiều loài dơi và động vật hoang dã khác ở Đông Nam Á.
Song song với nghiên cứu này, một nghiên cứu khác đăng trên Research Square cũng đang được thực hiện tại Trung Quốc. Nghiên cứu này đã khảo sát lại một kho mẫu bệnh phẩm được thu thập từ năm 2016 đến năm 2021 và vẫn đang tiếp tục được tiến hành. Trong đó, các nhà khoa học Trung Quốc nói họ không tìm thấy bất kể một họ hàng gần nào của virus SARS-CoV-2 trong số 13.000 con dơi được lấy mẫu trên khắp nước này.
Nhưng các nhà nghiên cứu nước ngoài đã hoài nghi và đặt câu hỏi về tuyên bố đó. Nhà virus học Edward Holmes tại Đại học Sydney nói: "Tôi hoàn toàn không đồng ý với ý kiến cho rằng họ hàng của SARS-CoV-2 không lưu hành trên quần thể dơi Trung Quốc, vì những loại virus như vậy đã từng được mô tả ở Vân Nam".
Một lưu ý nữa, các nghiên cứu này mới chỉ được đăng tải trên Research Square, một nền tảng công bố bài báo khoa học trước xuất bản. Điều đó có nghĩa là chúng đều chưa được bình duyệt và công bố trên bất kỳ tạp chí khoa học nào.
Tham khảo
Lấy link