Phát hiện ba loài voọc mới

Hơn một thế kỷ qua, voọc lá sống ẩn dật trên những tán cây ở khu vực Đông Nam Á luôn được coi là một loài đơn nhất. Chúng phân bố trong phạm vi rộng lớn, trên khắp Myanmar, Thái Lan, Malaysia, Singapore và Indonesia, nên không được coi là có nguy cơ tuyệt chủng. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu được công bố gần đây trên tạp chí Scientific Reports, các nhà sinh vật học đã tìm ra những điểm khác biệt rất nhỏ để phân loại voọc lá Đông Nam Á thành ba loài riêng biệt, bao gồm Presbytis femoralis, Presbytis robinsoni và Presbytis percura.  Trong khi P. robinsoni chỉ được xem là sắp bị đe dọa, hai loài còn lại nằm trong diện cực kỳ nguy cấp và cần được bảo vệ khẩn cấp. Phát hiện mới nêu lên khả năng sửa chữa các lỗi phân loài trong hàng thế kỷ qua của các công cụ giải trình tự gene. Điều này rất được quan tâm vì các lỗi phân loài có thể là nguyên do khiến nhiều trường hợp cần bảo tồn khẩn cấp nhưng không được chú ý. "Những điều con người biết về đa dạng sinh học vẫn còn hạn chế. Nếu không nhận ra sớm thì chúng ta sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất đi sự đa dạng đó", tác giả chính của nghiên cứu Andie Ang từ Quỹ bảo tồn động vật hoang dã Singapore chia sẻ.  Ang bắt đầu tìm hiểu về loài voọc lá Đông Nam Á từ một thập kỷ trước. Nếu chỉ đánh giá qua bề ngoài bằng mắt thường thì rất khó phân biệt ba loài mới. Chúng có bộ lông đen trông rất giống nhau và chỉ có sự khác biệt rất nhỏ ở đốm lông màu trắng xung quanh khuôn mặt và vùng bụng.Ngay từ đầu, Ang đã nghi ngờ P. femoralis là một loài riêng biệt. Nhà nghiên cứu đã dẫn đầu một nhóm thám hiểm đi tìm kiếm thông tin để chứng minh điều đó, nhưng mọi chuyện không hề dễ dàng.Voọc nổi tiếng là loài vật rất khó quan sát vì lối sống ẩn dật, di chuyển liên tục và dành phần lớn thời gian trên ngọn cây. Chúng thường lẩn đi ngay nếu nhận thấy bất cứ dấu hiệu xâm nhập nào của con người, nên rất khó chụp ảnh hoặc phóng phi tiêu để lấy mẫu máu.Để vượt qua những thách thức này, Ang và các đồng nghiệp quyết định chuyển sang nghiên cứu mẫu phân. Theo Ang, phân động vật là một nguồn tài nguyên mà chưa được các nhà khoa học khai thác. Nó chứa rất nhiều thông tin từ DNA đến chế độ ăn uống, hệ vi sinh vật và ký sinh trùng.Mặc dù vậy, nhóm nghiên cứu vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong việc thu thập mẫu vật này. Họ cần phải định vị được đàn voọc trong rừng, sau đó lặng lẽ chờ đợi trong nhiều giờ liền cho đến khi chúng rời đi mới có thể tìm kiếm mẫu phân bên dưới các gốc cây."Nhiều khi chờ đợi cả ngày trời mà lũ voọc không thải ra chút phân nào, hoặc không thể tìm thấy phân của chúng vì dưới đất đầy những thứ trông giống hệt như thế", Ang chia sẻ. Bằng cách xử lý các mẫu này, nhóm của Ang đã thành công trong việc phân giải trình tự toàn bộ bộ gene của 11 cá thể voọc và so sánh với cơ sở dữ liệu di truyền của các mẫu trước đó. Để được coi là một loài khác, trình tự ty thể của động vật có vú thường phải khác nhau khoảng 5%. Trong trường hợp này, sự khác biệt giữa 3 loài voọc là 6%-10%.Nhóm nghiên cứu ước tính các loài đã phân chia từ trước thế Cánh Tân cách đây 3 triệu năm trước. "Chúng thậm chí còn không phải họ hàng gần gũi", Ang nói thêm.P. femoralis và P. percura hiện đủ điều kiện để phân loại là loài cực kỳ nguy cấp trong Sách Đỏ IUCN do quần thể nhỏ và môi trường sống giới hạn.Quần thể P. femoralis ước tính chỉ dao động từ 300 đến 400 con, trong đó có khoảng 60 con phân bố ở Singapore và số còn lại sống rải rác ở phía nam bán đảo Malaysia. Loài P. percura thì chỉ được tìm thấy tại tỉnh Riau trên đảo Sumatra - khu vực có nguy cơ cao về cháy rừng, săn trộm cũng như tỷ lệ phá rừng đáng báo động. Trong khi đó, P. robinsoni phân bố rộng rãi hơn nhưng vẫn được Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN) xếp vào loại sắp nguy cấp. "Hiện tại, chúng không thực sự có nguy cơ tuyệt chủng nhưng với đà phát triển đô thị và nạn phá rừng đang gia tăng, P. robinsoni cuối cùng cũng sẽ rơi vào tình trạng khẩn cấp tương tự hai loài kia", Ang cho biết thêm.Ang và các đồng nghiệp đang làm việc với những đối tác tại các trường đại học và tổ chức phi lợi nhuận ở Malaysia, Indonesia và Singapore để khuyến khích thực hiện nhiều nghiên cứu hơn về các loài mới và vận động tăng cường bảo vệ ở cấp chính phủ.Đoàn Dương (Theo National Geographic)