Dòng sông magma ngầm khổng lồ gây ra những vụ phun trào núi lửa gần đây tại bán đảo Reykjanes, Iceland, chảy nhanh hơn nhiều so với những gì giới khoa học từng nghĩ, Newsweek hôm 8/2 đưa tin. Sông magma ngầm dài khoảng 15 km, đạt tốc độ chảy 7.400 m3 mỗi giây. Theo nghiên cứu mới trên tạp chí Science, đây là tốc độ dòng chảy magma dưới bề mặt nhanh nhất từng ghi nhận. Trong khi đó, lưu lượng dòng chảy trung bình của sông Seine ở Paris chỉ là 560 m3 mỗi giây.
Sông magma ngầm có thể vận chuyển đá nóng chảy lên bề mặt Trái Đất, cho phép chúng xuyên thủng lớp vỏ và trở thành một vụ phun trào núi lửa. Sông magma này là yếu tố dẫn đến vụ phun trào tháng 12/2023 và tháng 1/2024 trên bán đảo Reykjanes. Vụ phun trào tháng 1 xảy ra ngay ngoại ô thị trấn Grindavík. Dòng dung nham tràn vào thị trấn và thiêu cháy nhà cửa khi người dân đã sơ tán.
"Tháng 11/2023, sông magma ngầm dài 15 km lan rộng bên dưới thị trấn Grindavík, Iceland, gây thiệt hại diện rộng và khiến người dân phải sơ tán. Sau sự hình thành sông magma ngầm là các vụ phun trào qua khe nứt vào ngày 18/12/2023 và ngày 14/1/2024, với dung nham chảy vào Grindavík", Sigrún Hreinsdóttir, nhà khoa học trắc địa tại viện nghiên cứu địa chất, địa vật lý và khoa học hạt nhân GNS Science, cho biết.
"Sử dụng những quan sát trắc địa từ vệ tinh và các phép đo địa chấn, nhóm nghiên cứu nhận thấy sông magma ngầm đạt tốc độ chảy dưới bề mặt cực nhanh là 7.400 m3 mỗi giây", Hreinsdóttir nói thêm.
Nghiên cứu cũng cho thấy áp suất không phải là nguyên nhân lớn duy nhất gây ra các vụ phun trào núi lửa, mà áp lực mảng kiến tạo và xu hướng nứt vỡ của mặt đất cũng là những yếu tố quan trọng quyết định lượng magma chảy vào sông ngầm và khả năng núi lửa phun trào.
"Tốc độ dòng chảy cao cung cấp thông tin giá trị về sự hình thành các sông magma ngầm lớn", nhóm nghiên cứu viết. Họ cũng cho biết, tốc độ chảy nhanh của sông magma ngầm ở bán đảo Reykjanes có thể chịu ảnh hưởng từ mật độ dung nham thấp bên dưới Iceland, khiến nó có sức nổi tốt hơn và chảy nhanh qua các vết nứt ở mặt đất. Như vậy, tốc độ dòng chảy vào sông magma ngầm cao ở các núi lửa khác trên thế giới có thể đồng nghĩa chúng có nguy cơ phun trào mạnh.
Sông magma ngầm trong nghiên cứu mới có khả năng cũng gây ra vụ phun trào thứ 3 gần Grindavík trong vài tháng qua, với dung nham bắt đầu phun ra từ một khe nứt mới hôm 8/2. Theo Cơ quan Khí tượng Iceland, vụ phun trào mới đã tạo ra những luồng dung nham bắn lên cao hàng chục mét.
Thu Thảo (Theo Newsweek)