Khi thiên thể liên sao 3I/ATLAS chỉ còn vài ngày nữa sẽ đạt điểm tiếp cận gần nhất với Trái Đất, các cơ quan vũ trụ trên khắp thế giới đang đồng loạt triển khai cuộc diễn tập phòng thủ hành tinh lớn và toàn diện nhất từng được tổ chức.
NASA khẳng định sao chổi 31/ATLAS (ảnh) không gây ra mối đe dọa nào cho Trái Đất. Ảnh: NASA Mục tiêu không phải để đối phó với mối nguy tức thời, mà nhằm chuẩn bị cho những hiểm họa tiềm tàng từ vũ trụ sâu trong tương lai.
Theo đại diện NASA, đây là “một cơ hội tuyệt vời để các nhà quan sát trên toàn cầu luyện tập việc theo dõi vị trí của một sao chổi trên bầu trời, trong trường hợp một sao chổi nguy hiểm thực sự đối với Trái Đất được phát hiện”. Họ nhấn mạnh rằng việc có thể quan sát 3I/ATLAS trong thời gian dài như vậy mang lại lợi thế hiếm có cho khoa học phòng thủ hành tinh.
NASA công bố hình ảnh mới của 3I/ATLAS, hé lộ điều bí ẩn
Cuộc thử nghiệm này được khởi động từ ngày 27/11 và sẽ kéo dài đến tháng 1/2026, do Mạng lưới Cảnh báo Tiểu hành tinh Quốc tế (International Asteroid Warning Network – IAWN) điều phối. Đây là liên minh toàn cầu quy tụ các chuyên gia hàng đầu về không gian, bao gồm NASA, Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) và đại diện từ hơn 23 quốc gia.
Nhiệm vụ cốt lõi của mạng lưới này là phát hiện và theo dõi các tiểu hành tinh cũng như các Vật thể gần Trái Đất (NEO), từ đó đánh giá khả năng va chạm và tác động tiềm tàng đối với hành tinh chúng ta.
Dù 3I/ATLAS chỉ là một “kịch bản diễn tập”, quy trình giám sát và phối hợp lần này được tiến hành như thể đó là một mối đe dọa thực sự.
Vì sao vẫn phải theo dõi sát sao 3I/ATLAS?
May mắn thay, các nhà khoa học khẳng định hiện không tồn tại nguy cơ va chạm thảm khốc nào từ 3I/ATLAS. Thiên thể này sẽ lướt qua Trái Đất ở khoảng cách khoảng 170 triệu dặm (tương đương hơn 270 triệu kilomet) vào ngày 19/12, trước khi tiếp tục hành trình xuyên qua không gian liên sao.
Sao chổi khổng lồ 3I/ATLAS đang lao về phía Mặt Trời, Trái Đất có an toàn?
NASA cũng nhấn mạnh rằng 3I/ATLAS là một sao chổi tự nhiên, chứ không phải vật thể nhân tạo hay có nguồn gốc ngoài Trái Đất, như một số suy đoán gây tranh cãi trước đó.
Nhà vật lý thiên văn Avi Loeb của Đại học Harvard từng nhiều lần đặt nghi vấn về bản chất của thiên thể này, dựa trên những đặc điểm “không thông thường” như gia tốc phi hấp dẫn, cấu trúc “đuôi ngược” và các luồng phun kỳ lạ mà ông cho rằng có thể giống cơ chế đẩy công nghệ. Tuy nhiên, phần lớn giới khoa học vẫn đứng về lập trường rằng đây là một sao chổi hoàn toàn tự nhiên.
Dù không gây nguy hiểm, các chuyên gia cho rằng việc giám sát chặt chẽ “vị khách liên sao” này là vô cùng cần thiết để xây dựng khuôn mẫu ứng phó cho những mối đe dọa tương lai.
Sơ đồ thể hiện quỹ đạo của sao chổi 3I/ATLAS. Ảnh: NASA Theo ESA, các hiểm họa xuất phát từ không gian mang nguy cơ gây ra thảm họa bất ngờ, có thể làm đảo lộn cuộc sống thường nhật của nhân loại, từ những mối đe dọa tự nhiên như tiểu hành tinh hay bão Mặt Trời, cho tới các nguy cơ do con người tạo ra như rác vũ trụ.
“Chương trình An toàn Không gian của ESA được thiết kế nhằm đảm bảo chúng ta có thể phát hiện, dự đoán và giảm thiểu các hiểm họa này kịp thời”, cơ quan này cho biết trong một tuyên bố chính thức.
Huy động dàn khí tài quan sát tinh vi nhất
Trong khuôn khổ chiến dịch, tàu quỹ đạo Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) của NASA cùng camera HiRISE có độ phân giải cao đã tham gia theo dõi 3I/ATLAS khi nó lao vút qua không gian.
Song song đó, ESA cũng tăng cường dự báo quỹ đạo bằng cách phân tích dữ liệu từ các kính thiên văn mặt đất tại Hawaii, Chile và Australia.
Dấu hiệu lạ từ vật thể liên sao bí ẩn 3I/ATLAS khi tiến gần Trái Đất Những quan sát này còn được kết hợp với dữ liệu thu thập từ các tàu thăm dò không gian như Mars Express, ExoMars Trace Gas Orbiter và JUICE. Nhờ đó, các nhà khoa học đã có thể “tam giác hóa” quỹ đạo của sao chổi với độ chính xác cao.
Tuy nhiên, NASA thừa nhận rằng việc quan sát sao chổi phục vụ phòng thủ hành tinh khó khăn hơn nhiều so với tiểu hành tinh, bởi chúng thường hiện lên như những khối mờ, lan tỏa trong trường nhìn kính thiên văn, thay vì các điểm sáng rõ ràng.
ESA cho biết họ sở hữu hai công cụ then chốt trong nỗ lực phòng thủ trước các hiểm họa liên hành tinh. Thứ nhất là Meerkat, một hệ thống cảnh báo va chạm tự động hoạt động 24/7, có nhiệm vụ phát hiện và đánh giá các NEO có khả năng va chạm Trái Đất trong thời gian ngắn, thường là trong vòng 30 ngày.
Công cụ thứ hai mang tên Aegis, chuyên xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ về quỹ đạo tiểu hành tinh và sao chổi để dự báo rủi ro trong tương lai xa, thậm chí lên tới 100 năm tiếp theo. Sự kết hợp giữa hai hệ thống này giúp các nhà khoa học không chỉ phản ứng nhanh, mà còn lập kế hoạch dài hạn.
Không chỉ phát hiện, mà còn phải ngăn chặn
Các cơ quan vũ trụ nhấn mạnh rằng phát hiện sớm chỉ là bước đầu. Thách thức lớn hơn nằm ở việc làm thế nào để đẩy chệch hướng các thiên thể nguy hiểm khi chúng thực sự đe dọa Trái Đất.
Năm 2022, NASA đã chứng minh khả năng này thông qua sứ mệnh DART, khi tàu vũ trụ đâm trực diện vào tiểu hành tinh Dimorphos với tốc độ cao, làm thay đổi quỹ đạo của nó.
Nhà vật lý thiên văn Avi Loeb tiếp tục kêu gọi tăng cường đầu tư cho phòng thủ hành tinh. Ông cho rằng phần lớn “bất động sản” của nhân loại nằm ngoài kia, trong Dải Ngân Hà, chứ không chỉ trên hành tinh đá nhỏ bé mà chúng ta đang sinh sống.
Theo Loeb, nếu nhân loại nhận ra những mối đe dọa, dù là tự nhiên hay công nghệ, từ không gian, thì ít nhất một phần ngân sách quốc phòng quốc gia nên được dành cho việc bảo vệ toàn bộ hành tinh.
Ông thậm chí đề xuất xây dựng một “mạng lưới phòng thủ hành tinh” gồm các tàu vũ trụ có khả năng giám sát và thậm chí đánh chặn những vật thể đang hướng về Trái Đất.
Với cuộc diễn tập cùng 3I/ATLAS, thế giới đang tiến thêm một bước dài trên con đường biến những ý tưởng đó thành hiện thực.
(Theo Space, NY Post, LiveScience)