Muốn thắng về AI, doanh nghiệp cần vượt qua "món nợ" hạ tầng

Đó là hố sâu ngăn cách giữa tham vọng AI to lớn của các doanh nghiệp và mức độ sẵn sàng thực tế của họ để hiện thực hóa tham vọng đó.

Báo cáo “Chỉ số Sẵn sàng cho AI 2025” (Cisco AI Readiness Index) do Tập đoàn Công nghệ Cisco công bố ngày 15/10 đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh: Dù vốn đầu tư và kỳ vọng vào AI vẫn ở mức cao, chỉ một nhóm nhỏ “Pacesetters” (những người tiên phong) - chiếm 13% tổ chức toàn cầu - thực sự sẵn sàng khai thác trọn vẹn tiềm năng công nghệ này.

Đáng lo hơn, tỷ lệ 13% ấy không thay đổi suốt ba năm khảo sát, phản ánh tình trạng trì trệ đáng báo động. Phần lớn doanh nghiệp (87%) đang đối mặt với nguy cơ bị bỏ lại phía sau, đồng thời vô tình tích lũy “món nợ hạ tầng AI” (AI Infrastructure Debt).

Đây chính là gánh nặng vô hình có thể làm xói mòn giá trị lâu dài mà AI hứa hẹn mang lại.

Khảo sát độc lập trên hơn 8.000 lãnh đạo doanh nghiệp và chuyên gia công nghệ tại 30 quốc gia không chỉ phơi bày khoảng cách về năng lực mà còn chỉ ra lộ trình thành công của nhóm tiên phong.

Các doanh nghiệp này có khả năng đưa dự án AI từ thử nghiệm sang triển khai thực tế cao gấp 5 lần, và đạt giá trị đo lường được cao hơn 30% so với phần còn lại.

“Kết quả Chỉ số Sẵn sàng cho AI 2025 cho thấy điều rõ ràng: mức độ sẵn sàng quyết định giá trị. Câu chuyện không còn là áp dụng AI, mà là áp dụng có kỷ luật, chiến lược và bền vững”, ông Nguyễn Như Dũng, Giám đốc điều hành Cisco Việt Nam, Lào và Campuchia, nhấn mạnh.

Giải mã “DNA” của nhóm tiên phong

Điều gì tạo nên sự khác biệt của 13% doanh nghiệp ưu tú này? Không phải một yếu tố đơn lẻ, mà là cách tiếp cận toàn diện, cân bằng giữa tầm nhìn chiến lược và nền tảng công nghệ vững chắc.

Phân tích nhóm “Pacesetters” cho thấy ba đặc điểm cốt lõi giúp họ bứt phá.

Thứ nhất, thành công với AI bắt đầu từ chiến lược, không phải công nghệ. Gần như toàn bộ nhóm Pacesetters (98%) đều có lộ trình AI rõ ràng, gắn chặt với chiến lược kinh doanh tổng thể.

Họ biết chính xác vấn đề AI cần giải quyết và cách đo lường hiệu quả. Trong khi đó, ở Việt Nam, chỉ 58% doanh nghiệp có chiến lược như vậy. Đặc biệt, 95% nhóm tiên phong theo dõi và đánh giá tác động đầu tư AI, so với chỉ 43% ở nhóm còn lại, giúp họ chứng minh được lợi tức (ROI) và kịp thời điều chỉnh sáng kiến.

“95% doanh nghiệp thuộc nhóm Pacesetters có thể xác định và đo lường rõ ràng các lĩnh vực tạo ra giá trị”, ông Ben Dawson, Phó Chủ tịch Cấp cao kiêm Chủ tịch Kinh doanh Cisco khu vực APJC, nhấn mạnh.

Thứ hai, sức mạnh tính toán và kết nối là nền móng của AI. 77% Pacesetters khẳng định hạ tầng mạng của họ linh hoạt và có thể mở rộng ngay cho mọi dự án AI, tỷ lệ này tại Việt Nam chỉ 16%. Nền tảng mạnh giúp họ tránh điểm nghẽn kỹ thuật, đẩy nhanh tốc độ đổi mới và giảm rủi ro gián đoạn.

Thứ ba, an ninh là “DNA” của chiến lược AI. Với nhóm tiên phong, bảo mật không phải yếu tố thêm sau, mà là cấu phần cốt lõi. 87% trong số họ nhận thức rõ mối đe dọa đặc thù của AI (so với 48% tại Việt Nam), và 75% đã sẵn sàng kiểm soát, bảo vệ các AI agent (so với 34% ở Việt Nam).

“Tích hợp an ninh ngay từ đầu giúp xây dựng hệ thống AI mạnh mẽ, đáng tin cậy và bền vững”, ông Simon Michelli, Giám đốc điều hành Hạ tầng Đám mây và AI của Cisco APJC, chia sẻ.

Nhờ đó, 90% doanh nghiệp thuộc nhóm này ghi nhận tăng trưởng về lợi nhuận, năng suất và đổi mới sáng tạo, cao hơn mức trung bình 74% của Việt Nam.

Gánh nặng hạ tầng

Báo cáo năm nay cũng chỉ ra hai xu hướng lớn đang định hình lại cuộc đua AI: sự trỗi dậy của AI agent (tác nhân AI) và sự hình thành của “khoản nợ hạ tầng AI”.

AI agent là các hệ thống có khả năng tự động thực hiện tác vụ phức tạp và liên tục học hỏi. Tại Việt Nam, 93% tổ chức cho biết đang lên kế hoạch triển khai AI agent, trong đó 38% kỳ vọng chúng sẽ làm việc song song với con người trong vòng một năm tới.

Tuy nhiên, ông Simon Michelli cảnh báo: việc chuyển từ AI phản ứng sang AI tự chủ sẽ là “bài kiểm tra sức chịu đựng theo cấp số nhân” với hạ tầng hiện có.

Đây cũng là lúc “khoản nợ hạ tầng AI” xuất hiện – hệ quả của việc trì hoãn nâng cấp, đầu tư chưa đầy đủ và những thỏa hiệp tạm thời trong kiến trúc hạ tầng nhằm đạt mục tiêu ngắn hạn.

Lúc đầu, nó là vô hình. Những sự thiếu hiệu quả tinh vi, những thỏa hiệp về kiến trúc... nhưng theo thời gian, nó chắc chắn sẽ biểu hiện dưới dạng sự đổi mới chậm hơn, rủi ro cao hơn và cuối cùng là giá trị bị xói mòn từ các khoản đầu tư AI”, ông Michelli giải thích.

Tầm nhìn cho Việt Nam

Mặc dù bức tranh chung cho thấy nhiều thách thức, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là Đông Nam Á lại đang thể hiện những tín hiệu tích cực.

Tỷ lệ Pacesetters ở Đông Nam Á là 16%, cao hơn so với 11% ở châu Âu và 14% ở châu Mỹ. Ben Dawson lưu ý rằng các quốc gia như Indonesia (23%) và Thái Lan (21%) là những điểm sáng, cho thấy các nền kinh tế đang phát triển có thể đang coi AI là "cơ hội mạnh mẽ để vượt lên trên các đối thủ đã phát triển hơn”.

Đối với Việt Nam, tham vọng là rất rõ ràng, nhưng khoảng cách về năng lực hạ tầng và chiến lược vẫn còn lớn. Để không bị tụt lại và chìm trong "nợ hạ tầng", các doanh nghiệp cần nhìn vào hình mẫu của nhóm Pacesetters: Bắt đầu với một chiến lược AI rõ ràng, đầu tư vào một nền tảng hạ tầng linh hoạt và an toàn và quan trọng nhất là phải có cơ chế đo lường giá trị một cách nghiêm ngặt.

Cuộc cách mạng AI không phải là một cuộc chạy nước rút, mà là một hành trình marathon đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tầm nhìn dài hạn.

Lời khuyên từ các chuyên gia của Cisco rất rõ ràng: Hãy đi theo những người tiên phong, bằng cách học hỏi từ nhóm Pacesetter ưu tú, các tổ chức có thể tránh được những cạm bẫy của "món nợ hạ tầng" và biến tham vọng AI thành giá trị thực sự, bền vững, đảm bảo vị thế của mình trong tương lai kỹ thuật số.