Dùng AI ghép mặt làm ảnh thẻ, Gen Z nhận cảnh báo

Một trường đại học ở TPHCM gần đây đã lên tiếng cảnh báo sau khi phát hiện nhiều tân sinh viên 2007 sử dụng ảnh chân dung được chỉnh sửa bằng trí tuệ nhân tạo để gửi làm thẻ sinh viên trong quá trình nhập học.

Cụ thể, fanpage của cộng đồng sinh viên nhà trường đã đăng tải bài viết nhắc nhở các bạn sinh viên ngừng dùng ảnh AI để gửi cho trường với nội dung: “Trường yêu cầu các em tân sinh viên không gửi hình đã ghép mặt bằng AI để làm thẻ nữa. Mặt thật khác hình thẻ sẽ bị cấm vào phòng thi”.

Lời nhắc nhở đi kèm yêu cầu gửi lại ảnh thật nếu đã sử dụng ảnh chỉnh sửa và cảnh báo hậu quả nếu không tuân thủ.

Thông tin nhanh chóng gây chú ý, không chỉ trong phạm vi nhà trường.

Ảnh thẻ không chỉ là hình ảnh, mà là công cụ nhận diện

Trong bối cảnh số hóa mạnh mẽ, ảnh chân dung không đơn thuần là hình thức trình diện cá nhân. Với sinh viên, ảnh trên thẻ không chỉ để đẹp mà còn phục vụ vai trò xác minh danh tính trong thi cử, mượn tài liệu, ra vào khuôn viên trường, tham gia hoạt động học thuật…

Vì vậy, điều cốt lõi của ảnh thẻ là tính xác thực. Khi ảnh được tạo bằng AI vốn có thể bóp mặt, làm sáng da, thay phông nền, thậm chí thay đổi cấu trúc khuôn mặt thì ảnh không còn phản ánh trung thực khuôn mặt thật của người sở hữu.

Khi đó, thẻ sinh viên mất đi chức năng nhận diện. Đây không chỉ là lỗi kỹ thuật mà còn ảnh hưởng đến tính công bằng và trật tự học đường.

Về mặt pháp lý, thẻ sinh viên không phải giấy tờ tùy thân như CCCD hay hộ chiếu. Tuy nhiên, nếu sinh viên cố tình gửi ảnh không đúng với thực tế để trục lợi cá nhân thì vẫn có thể bị xử lý theo quy định nội bộ.

Theo Thông tư 10/2016/TT-BGDĐT, sinh viên sử dụng giấy tờ, tài liệu giả mạo nhằm hưởng quyền lợi hoặc gian lận có thể bị xử lý kỷ luật, từ cảnh cáo đến buộc thôi học. Trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị truy cứu theo Điều 341 Bộ luật Hình sự về tội làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng sự việc trên chưa đến mức phải xem là “làm giả giấy tờ”, mà là hệ quả tất yếu của một trào lưu công nghệ chưa được kiểm soát đúng mức.

Không phải ảnh chỉnh sửa nào cũng là giả mạo

Chuyên gia nghiên cứu và ứng dụng AI Nguyễn Phong Anh cho rằng việc sinh viên sử dụng ảnh do AI chỉnh sửa để làm thẻ là điều dễ hiểu trong bối cảnh công nghệ ngày càng dễ tiếp cận.

“Hiện nay có rất nhiều công cụ AI cho phép người dùng biến một bức ảnh chụp bằng điện thoại thành ảnh thẻ chỉ trong vài phút. Những ứng dụng này có thể điều chỉnh ánh sáng, phông nền, quần áo, thậm chí là cả đường nét khuôn mặt”, ông Phong Anh nhận định.

“Muốn có một bức ảnh ở mức ‘chấp nhận được’ thì rất dễ. Nhưng nếu muốn ảnh đẹp, sát với yêu cầu thực tế, người dùng vẫn phải hiểu cơ bản về cách viết prompt và kiểm soát kết quả”.

Trước khi xuất hiện trong ảnh thẻ sinh viên, trào lưu sử dụng AI để tạo hình ảnh đã phổ biến trên mạng xã hội qua các xu hướng như ảnh cưới giả lập.

Nhiều người trẻ, dù chưa lập gia đình, thậm chí chưa có người yêu, vẫn tải lên những bức ảnh “đám cưới” lung linh.

Hàng loạt ứng dụng như Remini, Meitu, Xingtu... nhanh chóng trở thành công cụ phổ biến, giúp người dùng “trẻ hóa”, “đẹp hóa”, “ảo hóa” gương mặt đến mức khó nhận ra.

Dù vậy, theo ông Phong Anh, cần phân biệt rõ giữa ảnh “giả mạo” và ảnh “có chỉnh sửa”.

“Ảnh thẻ sinh viên từ trước tới nay vẫn được chỉnh bằng Photoshop: làm sáng da, thay phông nền, thậm chí là thay quần áo. Những công cụ đó cũng có AI bên trong chứ không phải bây giờ mới có.

Vấn đề là chỉnh sửa thế nào để vẫn giữ được đặc điểm nhận diện quan trọng của người chụp. Chứ nếu bóp mặt, to mắt, xóa nốt ruồi... thì lại thành ra thay đổi nhận dạng, dù có thể người dùng không cố tình”, ông nói.

Vì vậy, ông cho rằng không nên vội vàng kết luận sinh viên đang “làm giả giấy tờ” trong trường hợp sử dụng AI can thiệp vào hình ảnh.

“Hiện các nhà trường chưa có quy chuẩn cụ thể nào về ảnh ‘thật’ hay ảnh ‘giả’. Nếu muốn quản lý nghiêm ngặt hơn, cách tốt nhất là yêu cầu ảnh phải được chụp bởi nhà trường hoặc đơn vị uy tín”, ông Phong Anh nêu quan điểm.

Cần nâng cao năng lực quản trị AI

Theo chuyên gia AI, những công nghệ như vậy mới chỉ là bước khởi đầu. Trong tương lai gần, khả năng tạo ảnh và video bằng AI sẽ còn phát triển mạnh mẽ và tinh vi hơn nữa.

Chúng ta sẽ còn chứng kiến nhiều trào lưu tạo ảnh AI với đủ kiểu chủ đề từ ảnh thẻ, ảnh kỷ yếu, đến ảnh hóa thân nhân vật. Sau giai đoạn chạy theo trend, người dùng sẽ chuyển sang tạo ảnh cá nhân hóa theo sở thích riêng. Đó là nhu cầu sáng tạo và giải trí chính đáng và chắc chắn sẽ được đông đảo người dùng hưởng ứng.

Cần khẳng định AI không có lỗi. Công nghệ, nếu được sử dụng đúng cách, vẫn là phương tiện hỗ trợ đắc lực trong học tập, hành chính, thậm chí sáng tạo nghệ thuật.

Vấn đề nằm ở cách con người vận dụng AI. Khi sinh viên sử dụng AI để làm ảnh thẻ, mục tiêu ban đầu có thể chỉ là “muốn đẹp hơn một chút”, nhưng hậu quả kéo theo là sự sai lệch dữ liệu, mất tính đồng nhất trong quản lý và nguy cơ phát sinh gian lận.

Việc trường đại học nhanh chóng phát hiện và xử lý cho thấy nhà trường có bước phản ứng phù hợp, kịp thời và mang tính cảnh báo cao.

Câu chuyện ảnh thẻ AI không đơn thuần nằm ở chuyện chỉnh sửa hình ảnh, mà phản ánh thách thức rộng hơn về quản trị dữ liệu và nhận diện số trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Khi AI ngày càng len lỏi vào đời sống, vấn đề không chỉ là tạo ra hình ảnh đẹp hơn, mà là đảm bảo tính xác thực, tính minh bạch và sự an toàn trong hệ thống. Trang bị cho người dùng khả năng hiểu và sử dụng công nghệ có trách nhiệm chính là bước đi cần thiết để thích ứng với một môi trường số đang thay đổi từng ngày.