Mỹ đang tốn hàng tỷ USD và hàng GW năng lượng để chạy đua với Trung Quốc trong lĩnh vực AI, hướng tới tạo ra trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) - hệ thống có khả năng tư duy ngang hoặc vượt con người. Những người ủng hộ cho rằng AGI sẽ mang lại cho nước này lợi thế quân sự vượt trội, giúp điều trị ung thư, giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, giải phóng con người khỏi những công việc lặp lại như kế toán và dịch vụ khách hàng.
Nhưng Trung Quốc đang đi theo một con đường khác. Nước này hiếm khi nhắc đến AGI, thay vào đó thúc đẩy ngành công nghệ "hướng đến ứng dụng", như xây dựng các công cụ thiết thực, chi phí thấp, giúp tăng hiệu quả và dễ đưa ra thị trường.
Tham vọng AGI của các ông lớn công nghệ Mỹ
Công ty công nghệ Mỹ đã có nhiều ứng dụng AI thực tế. Google đưa tính năng dịch thuật thời gian thực vào smartphone Pixel mới nhất, các công ty tư vấn sử dụng tác nhân AI để xây dựng bài thuyết trình PowerPoint và tóm tắt những cuộc phỏng vấn cho khách hàng. Một số công ty dùng AI đẩy nhanh tốc độ phát hiện thuốc và giao đồ ăn.
Tuy nhiên, ngoài các ứng dụng này, nhiều hãng còn theo đuổi giấc mơ AGI. Một ủy ban quốc hội tập trung vào cạnh tranh với Trung Quốc thậm chí đề xuất "Dự án Manhattan" cho AGI nhằm đảm bảo Mỹ giành chiến thắng.
Meta, Google và OpenAI đang chi tiêu mạnh tay cho nhân tài, trung tâm dữ liệu, năng lượng, nhằm vươn lên trong cuộc đua. CEO Meta Mark Zuckerberg viết trên Facebook ngày 14/7: "Về nỗ lực phát triển siêu trí tuệ, tôi đang tập trung tạo dựng đội ngũ tinh hoa và tài năng nhất trong ngành. Chúng tôi sẽ đầu tư hàng trăm tỷ USD vào điện toán để tạo nên siêu trí tuệ".
Tháng 6, Zuckerberg thực hiện chiến dịch lớn nhằm lôi kéo các nhân tài AI, như khoản đầu tư 14,3 tỷ USD vào startup Scale AI để mời CEO Alexandr Wang gia nhập. Wang dẫn dắt Phòng thí nghiệm siêu trí tuệ Meta (MSL) - bộ phận mới thành lập với các nhà nghiên cứu và kỹ sư AI hàng đầu.
Theo Manish Gupta, Giám đốc cấp cao phụ trách Ấn Độ và khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại phòng thí nghiệm AI Google DeepMind, mô hình Gemini của công ty đã thể hiện "năng lực siêu nhân" trong những lĩnh vực như toán học, với một mô hình đạt trình độ giải toán tương đương huy chương vàng trong kỳ thi Olympic Toán quốc tế (IMO). "Chúng tôi tin trong vòng 4-5 năm tới, bạn sẽ chứng kiến những khả năng ít nhất có thể coi là AGI", Gupta nói với Business Standard tháng 7.
Nhưng khi GPT-5, mô hình OpenAI coi là bước đệm quan trọng hướng đến AGI, ra mắt hồi tháng 8, nhiều người tỏ ra thất vọng về chất lượng. CEO Sam Altman thừa nhận việc triển khai không thuận lợi, cố gắng kìm hãm cơn sốt AGI, đồng thời cảnh báo về "bong bóng" đầu tư AI.
Một số tên tuổi nổi bật khác ở Thung lũng Silicon cũng bắt đầu dao động. Tháng 8, cựu CEO Google Eric Schmidt và nhà phân tích công nghệ Selina Xu viết trên New York Times: "Không chắc khi nào AGI xuất hiện. Nếu chỉ tập trung vào mục tiêu này, Mỹ có nguy cơ tụt hậu so với Trung Quốc, quốc gia ít quan tâm đến tạo ra AI vượt trội con người mà tập trung hơn vào sử dụng công nghệ đang có".
Trung Quốc khai thác tối đa AI hiện tại
Tại Trung Quốc, mô hình AI nội địa tương tự mô hình vận hành ChatGPT giúp chấm điểm kỳ thi tuyển sinh trung học với sự chấp thuận của nhà nước. Đại học Thanh Hoa đang triển khai bệnh viện ứng dụng AI, nơi bác sĩ được những "đồng nghiệp ảo" trang bị dữ liệu mới nhất hỗ trợ. Robot thông minh cũng bắt đầu hoạt động trong "nhà máy tối" sản xuất ôtô và kiểm tra lỗi vải ngay trên khung cửi.
Theo Wall Street Journal, khác với Mỹ, thường để mặc ngành công nghiệp tự vận hành, chính phủ Trung Quốc dồn lực cho tầm nhìn của mình. Tháng 1, nước này công bố quỹ đầu tư AI trị giá 8,4 tỷ USD, tập trung hỗ trợ startup. Chính quyền địa phương và ngân hàng nhà nước cũng triển khai chương trình tài trợ riêng.
Sự nhiệt tình của chính phủ Trung Quốc với việc sử dụng AI một cách thiết thực có thể thấy rõ ở Hùng An, "thành phố trong mơ" nằm cách Bắc Kinh khoảng 100 km về phía tây nam. Tháng 2, thành phố thông báo phát hành mô hình AI nông nghiệp, sử dụng công nghệ từ DeepSeek, hướng dẫn nông dân địa phương chọn loại cây, gieo trồng và kiểm soát sâu bệnh. Cơ quan khí tượng của thành phố khai thác DeepSeek để tăng độ chính xác cho bản tin thời tiết. AI cũng hỗ trợ cảnh sát địa phương phân tích báo cáo và quyết định cách ứng phó với những trường hợp khẩn cấp.
Một hướng đi nổi bật của Trung Quốc là tích cực áp dụng mô hình mã nguồn mở, cho phép người dùng tải xuống và chỉnh sửa miễn phí, giúp các công ty phát triển dễ dàng và tiết kiệm hơn. Chiến lược này đang giúp AI của Trung Quốc trở nên phổ biến khắp thế giới - xu hướng khiến Thung lũng Silicon phải học hỏi.
Trung Quốc chọn con đường khác một phần do chịu lệnh hạn chế thương mại từ Mỹ, đặc biệt với chip cao cấp, khiến các công ty AI nước này khó cạnh tranh trực tiếp với những gã khổng lồ Mỹ trong việc mở rộng quy mô đào tạo các mô hình tiên tiến nhất.
Jeffrey Ding, giáo sư Đại học George Washington, cho rằng lựa chọn của Trung Quốc khá hợp lý nếu xét đến sự không chắc chắn khi đầu tư vào quy mô. Ông giải thích: "Bạn để nước đi đầu về công nghệ, trong trường hợp này là Mỹ, chịu chi phí thăm dò. Sau đó, bạn cố gắng trở thành người đi theo thật nhanh hoặc người tối ưu hóa việc triển khai".
Theo Ding, giống như Internet phải trải qua cuộc khủng hoảng dot-com và nhiều năm phát triển trước khi tái cấu trúc nền kinh tế toàn cầu, việc xác định người thắng kẻ thua trong cuộc đua AI có thể mất hàng thập kỷ.
Mỹ vẫn có lợi thế trong khai thác công nghệ mới như hệ thống giáo dục rộng lớn vượt ra ngoài các trường đại học ưu tú, giúp phổ biến rộng rãi kiến thức kỹ thuật. Nếu duy trì lợi thế này, Mỹ có cơ hội vượt Trung Quốc ngay cả trong đường đua "AI ứng dụng". Nhưng nếu AGI vẫn chỉ là giấc mơ xa vời, Trung Quốc có thể vượt mặt đối thủ khi khai thác tối đa AI hiện tại và phổ biến các ứng dụng của mình trên toàn cầu.
Thu Thảo tổng hợp