Trong mắt cư dân thành phố, chuột gắn liền với rác rưởi, bệnh tật và cảnh tượng kém vệ sinh. New York từng ước tính có số lượng chuột gần ngang ngửa dân số người, còn Paris đã phải chi hàng chục triệu euro mỗi năm cho công tác kiểm soát loài gặm nhấm này. Chuột mang mầm bệnh nguy hiểm, từ dịch hạch từ thời trung cổ đến các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác ngày nay. Vì thế, ý tưởng một đô thị không còn chuột nghe qua như một kịch bản trong mơ.
Nếu chuột biến mất ngay lập tức, lợi ích đầu tiên sẽ thấy rõ: rác thải và thực phẩm dư thừa không còn bị gặm phá. Các ngành y tế dự phòng có thể giảm gánh nặng lớn về kiểm soát dịch bệnh. Thiệt hại kinh tế do chuột cắn phá hệ thống điện, kho bãi, nhà hàng cũng sụt giảm mạnh. Theo ước tính của World Health Organization (WHO, 2020), chuột gây thiệt hại nông nghiệp và cơ sở hạ tầng hàng tỷ USD mỗi năm.
Tuy nhiên, sinh thái đô thị không phải một hệ thống rỗng. Khi chuột biến mất, nguồn thức ăn thừa mà con người bỏ lại vẫn tồn tại. Và điều này sẽ mở ra cơ hội cho các loài khác trỗi dậy. Ở nhiều thành phố, quần thể gián, chim bồ câu... có thể gia tăng mạnh mẽ. Thực tế tại một số khu vực ở châu Âu, khi chiến dịch diệt chuột diện rộng được tiến hành, các loài gián và muỗi lại bùng nổ, gây thêm áp lực y tế cộng đồng.
Một nguy cơ khác là chuột vốn giữ vai trò “máy dọn rác sinh học” trong đô thị. Chúng ăn rác hữu cơ, xác chết động vật nhỏ, thậm chí gián. Khi không còn chuột, các nguồn ô nhiễm hữu cơ có thể tích tụ nhiều hơn, buộc con người phải nâng cấp mạnh mẽ hệ thống vệ sinh, xử lý rác thải để tránh tạo “kho tiệc” cho sinh vật khác.
Nhìn từ góc độ xã hội, thành phố không còn chuột có thể cải thiện chất lượng sống, đặc biệt ở các khu nghèo nơi dịch hại là vấn đề nan giải. Nhưng về lâu dài, khoảng trống sinh thái có thể khiến đô thị đối mặt với “kẻ thay thế” còn khó chịu hơn. Điều này biến câu hỏi “chuột biến mất có tốt không” thành một bài toán quản lý: vấn đề không chỉ là loại bỏ một loài, mà là duy trì cân bằng sinh thái ngay cả trong lòng thành phố.
Kịch bản “thành phố không chuột” có thể là ước mơ của nhiều cư dân đô thị. Nhưng để giấc mơ đó không biến thành ác mộng, con người phải đồng thời giải quyết gốc rễ: rác thải, hệ thống vệ sinh, và quản lý sinh thái tổng thể. Nếu không, khoảng trống chuột để lại sẽ nhanh chóng được lấp đầy, vòng luẩn quẩn dịch hại đô thị sẽ tiếp tục lặp lại.
Lấy link