Đó là một thế giới hoàn toàn khác, nơi những loài vật kỳ lạ, mạnh mẽ và đáng sợ thống trị cả đất liền lẫn đại dương, khác hẳn với bất kỳ sinh vật nào còn sống ngày nay. Kỷ nguyên này kết thúc bằng một sự kiện đại tuyệt chủng kinh hoàng nhất từng được ghi nhận, nhưng trước đó, nó đã là sân khấu cho một sự đa dạng sinh học ngoạn mục.
Dưới đây là 7 điều mà bạn nên biết về kỷ nguyên tiền sử này và những loài vật đã định hình nên nó.
1. Ba giai đoạn riêng biệt của một kỷ nguyên vĩ đại
Trải dài gần 50 triệu năm, Kỷ Permi được chia thành ba giai đoạn: Sớm, Giữa và Muộn. Mỗi giai đoạn đều có những đặc điểm riêng biệt, định hình sự tiến hóa của sự sống trên hành tinh. Kỷ Permi Sớm chứng kiến sự xuất hiện của các loài săn mồi và động vật ăn cỏ bốn chân tiên tiến, vốn là tổ tiên tiến hóa của khủng long và động vật có vú.
Đây là giai đoạn của những kẻ săn mồi khổng lồ, sẵn sàng chiếm lấy vị trí thống trị. Vào giữa kỷ Permi, Trái Đất ấm lên, tạo điều kiện cho một số loài đa dạng hóa, nhưng điều kiện khí hậu khô cằn vẫn chiếm ưu thế trên các vùng đất liền rộng lớn.
Dần dần, đến cuối kỷ Permi, khí hậu trở nên khắc nghiệt hơn, đặt ra những thách thức ngày càng tăng cho các loài vật, mở đường cho sự kiện Đại Tuyệt chủng. Dòng thời gian dài này đã tạo ra một sự đa dạng đáng kinh ngạc về các loài, từ những loài săn côn trùng nhỏ bé giống thằn lằn đến những loài săn mồi khổng lồ với hàm răng sắc như kiếm.
2. Những kẻ săn mồi đỉnh cao thống trị đất liền
Những thợ săn hàng đầu của đầu kỷ Permi là những loài động vật Synapsid, thường được mô tả là "bò sát giống động vật có vú" vì sự kết hợp độc đáo của các đặc điểm. Nổi tiếng nhất trong số này là Dimetrodon, một loài ăn thịt đáng sợ với chiều dài hơn 3,3 mét.
Điểm đặc trưng nhất của nó là một cánh buồm lớn trên lưng, được cho là dùng để điều chỉnh nhiệt độ cơ thể. Với lực cắn mạnh và hàm răng có nhiều hình dạng khác nhau, Dimetrodon là một thợ săn cực kỳ hiệu quả.
Một loài săn mồi đáng sợ khác là Gorgonopsian, một loài ăn thịt răng kiếm được ví như hổ lai bò sát. Chúng nhanh nhẹn, linh hoạt và nguy hiểm, săn bắt các loài động vật ăn cỏ lớn một cách chính xác.
Những kẻ săn mồi đỉnh cao này đã duy trì sự cân bằng sinh thái, kiểm soát quần thể động vật ăn cỏ cho đến khi khí hậu bắt đầu thay đổi, mở ra một giai đoạn mới của sự tiến hóa.
3. Động vật ăn cỏ vô cùng kỳ lạ
Một trong những loài ăn cỏ thành công nhất của kỷ Permi là Dicynodont. Những loài động vật ăn cỏ thuộc bộ Synapsid này có kích thước đa dạng, từ nhỏ như một con chó cho đến khổng lồ như bò.
Chúng có miệng giống mỏ chim, hộp sọ giống rùa và ngà có thể đã được sử dụng để đào rễ cây. Mặc dù là động vật máu lạnh, một số dạng sống sau này trong kỷ Trias đã tiến hóa các đặc điểm giống động vật có vú hơn, bao gồm khả năng giữ nhiệt tốt hơn. .
Những sinh vật kỳ lạ này đóng vai trò thiết yếu trong chuỗi thức ăn, cung cấp thức ăn cho các loài săn mồi đỉnh cao. Điều đáng chú ý là Dicynodonts đã sống sót sau cuộc đại tuyệt chủng và cuối cùng tiến hóa thành động vật có vú, có nghĩa là chúng là một phần trong cây tiến hóa của chúng ta.
4. Siêu lục địa Pangaea và sự thích nghi của động vật
Trong kỷ Permi, toàn bộ đất liền trên Trái Đất được nối liền với nhau thành một siêu lục địa khổng lồ gọi là Pangaea. Khối đất liền khổng lồ này tạo ra những vùng nội địa rộng lớn, cách xa đại dương, đồng nghĩa với nhiệt độ khắc nghiệt và nguồn nước hạn chế.
Động vật buộc phải thích nghi với cả nhiệt độ cao và thời kỳ khô hạn kéo dài. Các loài động vật Synapsid như Dimetrodon đã phát triển lớp da dày để giữ ẩm, giúp chúng tồn tại trong môi trường khắc nghiệt này.
Trong khi đó, các loài bò sát và lưỡng cư chủ yếu được tìm thấy gần bờ biển, sông hoặc hồ, nơi có nguồn nước dồi dào hơn. Sự phân bố đất liền độc đáo này cũng ảnh hưởng đến các mô hình di cư, cho phép các loài động vật phân tán trên khắp những nơi sau này trở thành nhiều lục địa riêng biệt.
5. Đại dương cũng không kém phần nguy hiểm
Nếu đất liền đầy rẫy những loài săn mồi hung dữ, thì đại dương cũng nguy hiểm không kém. Cá xương bơi cùng các loài cúc đá, những sinh vật có vỏ cuộn tròn, họ hàng với mực hiện đại.
Một trong những loài săn mồi biển đáng sợ nhất là Gaiasia jennyai, một sinh vật khổng lồ giống kỳ nhông với hộp sọ dài hơn 60cm và răng nanh sắc nhọn để bắt mồi. Với chiều dài hơn 2,4 mét, nó săn bất cứ thứ gì có thể chế ngự được.
Mặc dù to lớn, những kẻ săn mồi này lại chậm chạp, đồng nghĩa với việc cá bơi nhanh và các loài động vật biển nhỏ hơn có cơ hội trốn thoát.
6. Côn trùng và động vật nhỏ đóng vai trò quan trọng
Kỷ Permi sớm vẫn còn lưu giữ một số loài côn trùng khổng lồ từ kỷ Than Đá, bao gồm chuồn chuồn với sải cánh dài bằng một con mòng biển. Khi khí hậu thay đổi, những loài côn trùng khổng lồ này biến mất, thay thế bằng những loài nhỏ hơn tương tự như chúng ta thấy ngày nay.
Những con bọ này trở thành nguồn thức ăn quan trọng cho các loài thằn lằn nhỏ hơn như Varanopids, những kẻ săn mồi nhanh nhẹn với thân dài và hàm răng sắc nhọn. Một nhóm khác, Sauropsida, là những loài bò sát nhỏ không được chú ý trong kỷ Permi nhưng sau này đã tiến hóa thành khủng long vào kỷ Trias.
Mặc dù không đáng sợ như những loài săn mồi đỉnh cao, những loài nhỏ bé này lại đóng vai trò thiết yếu đối với hệ sinh thái, duy trì chuỗi thức ăn và sự cân bằng tự nhiên.
7. Cái chết lớn định hình lại Vương quốc Động vật
Kỷ Permi kết thúc bằng sự kiện tuyệt chủng tàn khốc nhất trong lịch sử Trái Đất, xóa sổ 90% các loài sinh vật biển và 70% các loài sinh vật trên cạn. Các nhà khoa học tin rằng nguyên nhân chính là một loạt các vụ phun trào núi lửa khổng lồ ở Siberia, kéo dài hàng trăm nghìn năm.
Các vụ phun trào này giải phóng một lượng lớn khí độc, gây ra mưa axit, che khuất ánh sáng mặt trời và làm giảm nồng độ oxy trong khí quyển. Một số bằng chứng cũng chỉ ra rằng một vụ va chạm tiểu hành tinh lớn có thể đã giáng đòn cuối cùng.
Sự kiện này đã xóa sổ nhiều loài săn mồi và động vật ăn cỏ lớn, nhưng các loài bò sát nhỏ, một số loài cá và các loài Synapsid kiên cường như Dicynodont vẫn sống sót.
Những loài sống sót này đã trở thành những "người định cư" mới, tái tạo lại dân số Trái đất và mở đường cho sự ra đời của những dạng sống hoàn toàn mới trong hàng triệu năm sau đó, bao gồm cả sự trỗi dậy của loài khủng long trong kỷ Trias.
Kỷ Permi là một lời nhắc nhở rằng thế giới của chúng ta luôn thay đổi, và đôi khi, những sự kiện hủy diệt lớn nhất lại là chất xúc tác cho những sự khởi đầu mới vĩ đại nhất.
Lấy link