Cuộc "tự sát có chủ đích" này không chỉ đánh dấu cái kết đầy cảm xúc cho một trong những sứ mệnh thăm dò không gian vĩ đại nhất của loài người, mà còn để lại một di sản dữ liệu khổng lồ, trong đó có một bức ảnh được gửi về chỉ vài tháng trước khi Cassini biến mất và chính bức ảnh đã khiến cả cộng đồng khoa học phải "nín thở".
Từ khoảng cách hơn 1,4 tỷ km, Cassini đã ghi lại một khung cảnh kỳ vĩ: cơn bão lục giác bí ẩn ở cực Bắc Sao Thổ hiện lên rõ nét, với cấu trúc xoáy đối xứng đến mức gần như hoàn hảo. Rìa của cơn bão tạo nên sự đồng điệu kỳ lạ với các vòng đai của Sao Thổ, tạo thành một bố cục hình học khiến người ta ngỡ ngàng.
Nhưng điều gây sốc nhất lại không nằm ở cơn bão, mà là một hiện tượng chưa từng được ghi nhận trước đó, một “cầu vồng plasma” rực sáng, như một cây cầu nối liền các vành đai của Sao Thổ với lớp khí quyển khổng lồ của hành tinh này. Cassini đã ghi lại khoảnh khắc đó, và vô tình mở ra một cánh cửa mới cho cách loài người hiểu về sự vận hành phức tạp của vũ trụ.
Lý thuyết truyền thống cho rằng các vành đai của Sao Thổ được hình thành từ sự vỡ vụn của một vệ tinh hoặc sao chổi cách đây khoảng 400 triệu năm. Nhưng Cassini đã mang đến một góc nhìn khác.
Phân tích quang phổ từ dữ liệu thu thập được cho thấy băng trong vành đai có độ tinh khiết gần như tuyệt đối, lên đến 99,8%, gần như không chứa tạp chất bụi vũ trụ. Nếu các vành đai đã tồn tại trong hàng trăm triệu năm, thì đáng lẽ chúng đã phải bị “ô nhiễm” bởi bức xạ vũ trụ hoặc các hạt bụi xuyên không gian.
Điều đó dẫn tới một giả thiết táo bạo hơn: các vành đai có thể chỉ mới hình thành khoảng 100 triệu năm trước – tức là "trẻ" hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây – và vẫn đang được định hình, tái tạo liên tục bởi lực hấp dẫn của Sao Thổ.
Một phát hiện khác còn đáng kinh ngạc hơn: các khoảng hở trong vành đai không phải là các “vết nứt” tĩnh, mà dường như có khả năng tự hồi phục với tốc độ vài cm mỗi năm. Khái niệm “cân bằng động” lần nữa xuất hiện, một trạng thái không cố định nhưng ổn định trong hỗn loạn, nơi các lực đối kháng giữ cho hệ thống không sụp đổ.
Chính sự tồn tại của những cấu trúc tự điều chỉnh như vậy đã thay đổi cách con người hình dung về sự hình thành và tiến hóa của các hệ hành tinh.
Tất cả những khám phá ấy chỉ có thể thành hiện thực nhờ vào lòng quả cảm và sự táo bạo trong thiết kế của Cassini. Trong giai đoạn “nhiệm vụ cuối cùng”, tên gọi mà các kỹ sư NASA dành cho những quỹ đạo cuối cùng của Cassini, con tàu đã lao vào vùng không gian giữa Sao Thổ và các vành đai với vận tốc khủng khiếp lên tới 120.000 km/giờ.
Cường độ bức xạ tại đây mạnh gấp 1.000 lần so với bề mặt Trái Đất, và chỉ một sai sót nhỏ cũng đủ khiến toàn bộ sứ mệnh thất bại. Để có thể ghi lại bức ảnh với độ phân giải ấn tượng lên đến 1 km/pixel – đủ để phân biệt các vật thể nhỏ chỉ 200 mét trong khoảng hở của vành đai – các kỹ sư đã quyết định tắt một phần lớp bảo vệ của tàu.
Cassini khi ấy đã chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những dòng hạt mang năng lượng chết người. Và bằng 3% năng lượng cuối cùng còn sót lại, nó đã gửi về Trái Đất món quà cuối cùng: một cái nhìn chưa từng có về một trong những hệ thống hành tinh kỳ diệu nhất hệ Mặt Trời.
Tâm điểm của bức ảnh, cơn bão lục giác ở cực Bắc từ lâu đã là một bí ẩn khiến các nhà khí tượng học vũ trụ đau đầu. Không giống bất kỳ hiện tượng nào trong hệ Mặt Trời, cấu trúc sáu cạnh của cơn bão không những rõ ràng mà còn di chuyển đều đặn với tốc độ 120 mét/giây.
Nó không phải là hình ảnh cố định, mà là kết quả của một chuỗi nhiễu loạn phức tạp trong tầng sâu của bầu khí quyển Sao Thổ. Giống như những họa tiết mandala trong Phật giáo, sự hoàn hảo của nó đến từ chính sự hỗn loạn được tổ chức.
Như lời nhà khoa học Linda Spilker, người phụ trách dự án Cassini, từng nói: “Chúng ta nghĩ các hệ hành tinh hoạt động như đồng hồ Thụy Sĩ, nhưng vẻ đẹp thật sự của vũ trụ lại nằm trong khả năng tự tổ chức bên trong hỗn loạn”.
So với những hình ảnh mờ nhạt mà Voyager gửi về cách đây hơn 40 năm, Cassini đã sử dụng công nghệ hình ảnh đa quang phổ hiện đại nhất thời bấy giờ để phân tích các vòng đai thành 800.000 dải ánh sáng riêng biệt.
Từ dữ liệu đó, các nhà khoa học không chỉ kiểm chứng được thuyết tương đối tổng quát của Einstein trong điều kiện trường hấp dẫn mạnh, mà còn phát hiện mối liên hệ bất ngờ giữa vành đai Sao Thổ và Enceladus, một vệ tinh băng có hoạt động địa chất mạnh.
Dường như, các vành đai đang “ăn cắp” hạt băng mà Enceladus phun ra từ các miệng phun nhiệt. Điều này mở ra giả thiết mới về sự tuần hoàn vật chất trong hệ Mặt Trời – nơi không có hành tinh hay vệ tinh nào tồn tại độc lập.
Cassini đã tan biến trong bầu khí quyển của Sao Thổ, nhưng những dữ liệu và hình ảnh nó để lại vẫn còn sống mãi. Mỗi lần nhìn lại bức ảnh cuối cùng ấy, với cơn bão hình lục giác, các vòng đai lấp lánh và cầu vồng plasma nhấp nháy, chúng ta không chỉ thấy một thành tựu của kỹ thuật, mà còn thấy hình bóng của khát khao vươn tới tri thức của loài người.
Trong không gian lạnh lẽo và câm lặng ấy, có lẽ chính Cassini đã thì thầm với chúng ta một thông điệp khiêm nhường: rằng vũ trụ này không được tạo ra để con người hiểu hoàn toàn, nhưng mỗi khám phá nhỏ lại nhắc chúng ta rằng việc tìm hiểu và cả sự bất toàn trong hiểu biết chính là điều làm nên bản chất con người.
Có lẽ, Carl Sagan đã nói đúng: “Ý nghĩa cuối cùng của khám phá khoa học không nằm ở câu trả lời, mà ở sự khiêm tốn mà nó mang lại cho chúng ta”.
Lấy link