Thả chuột khỏi lồng thí nghiệm, khoa học chứng kiến “phép màu”

Chuột thí nghiệm "thoát ly" lo âu sau một tuần trở về tự nhiên

Một nghiên cứu đột phá từ Đại học Cornell (Mỹ) vừa hé lộ khả năng "thiết lập lại" trạng thái tâm lý ở chuột thí nghiệm chỉ sau một tuần được trả về môi trường bán tự nhiên.

Phát hiện này không chỉ gây bất ngờ cho giới khoa học mà còn mở ra hướng đi mới trong việc tìm hiểu về cơ chế hình thành và duy trì lo âu ở động vật, và có thể cả ở con người.

Theo đó, các nhà khoa học đã thả hàng chục con chuột vốn quen sống trong lồng thí nghiệm ra một không gian ngoài trời rộng lớn, nơi chúng có thể tự do đào hang, leo trèo và tiếp xúc với các kích thích đa dạng của tự nhiên.

Điều đáng kinh ngạc là chỉ sau khoảng bảy ngày, mức độ lo lắng của những con chuột này đã trở về trạng thái bình thường, tương tự như những cá thể sống trong môi trường hoang dã, xóa bỏ hoàn toàn các phản ứng sợ hãi đặc trưng của môi trường phòng thí nghiệm trước đó.

Ông Matthew Zipple, trưởng nhóm nghiên cứu, nhấn mạnh: "Chúng tôi thả chúng ra ngoài tự nhiên trong một tuần, và chúng đã trở lại mức độ lo lắng ban đầu".

Ông cho rằng việc "trả chuột về với môi trường tự nhiên" không chỉ ngăn chặn sự hình thành các phản ứng sợ hãi do phòng thí nghiệm gây ra, mà còn có khả năng "thiết lập lại" những phản ứng đã hình thành.

Phát hiện này mang ý nghĩa quan trọng, gợi mở cách nhìn mới về sự xuất hiện và duy trì của lo âu ở động vật, từ đó có thể giúp con người hiểu rõ hơn về chính trạng thái tâm lý của mình.

Trong nghiên cứu hành vi, chuột thường được sử dụng làm mô hình để khảo sát lo âu thông qua mê cung chữ thập nâng cao (EPM) - một thiết bị gồm các nhánh kín và mở. Chuột có xu hướng khám phá nhưng nhanh chóng quay lại không gian khép kín, được coi là biểu hiện của chứng sợ hãi trước môi trường trống trải (Agoraphobia).

Đáng chú ý, phản ứng này thường rất dai dẳng, thậm chí kháng lại cả các thuốc chống lo âu phổ biến như SSRI.

Gợi mở cho các nghiên cứu ở người

Trong thí nghiệm, 44 con chuột được thả ra khỏi lồng nuôi quen thuộc để sống trong một khu vực ngoài trời rộng lớn, nơi chúng có thể đào hang, leo trèo, tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, gió, mùi hương và những kích thích đa dạng hơn nhiều so với môi trường nhân tạo.

Khi được đưa trở lại mê cung EPM, những con chuột này không còn né tránh nhánh mở mà khám phá cả không gian mở lẫn đóng một cách cân bằng, giống như thể chúng lần đầu tiếp xúc với thử nghiệm.

Điều đáng chú ý là hiệu ứng "khởi động lại" này xuất hiện ở tất cả các cá thể, bất kể chúng đã được nuôi trong phòng thí nghiệm từ khi sinh ra hay chỉ bị nhốt trong lồng ở giai đoạn sau.

Điều đó cho thấy chính môi trường sống nghèo nàn trải nghiệm mới là yếu tố then chốt thúc đẩy các phản ứng lo âu, chứ không hẳn là đặc điểm sinh học cố hữu của loài.

Theo nhà thần kinh học Michael Sheehan, kết quả này có thể phản ánh một nguyên lý chung: trải nghiệm đa dạng giúp sinh vật đánh giá chính xác hơn đâu là mối đe dọa thực sự. "Nếu mỗi ngày bạn trải qua nhiều điều khác nhau, bạn sẽ có khả năng phân biệt tốt hơn cái gì đáng sợ và cái gì không", ông nói.

"Ngược lại, một cuộc sống quá hạn chế trải nghiệm có thể khiến bất kỳ kích thích mới nào cũng bị não bộ diễn giải như mối nguy, từ đó hình thành lo âu".

Điều này cũng gợi mở rằng ở con người, một cuộc sống được bảo bọc quá mức, thiếu trải nghiệm đa dạng và thách thức, có thể vô tình góp phần nuôi dưỡng lo âu.

Dù lo âu là một hiện tượng phức tạp với nhiều yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội đan xen, nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò không thể xem nhẹ của môi trường sống. Đôi khi, chỉ cần mở rộng không gian trải nghiệm cũng đủ để thay đổi cách chúng ta phản ứng trước thế giới xung quanh.