Từ của năm 2025 gọi tên “parasocial”, hé lộ xu hướng mới đang lan rộng

Cambridge Dictionary mới đây đã công bố "parasocial" là từ của năm 2025. Thuật ngữ này, tạm dịch là "quan hệ một chiều", mô tả một cách chính xác kiểu kết nối mà con người tự hình thành với những cá nhân chưa từng gặp mặt, hoặc thậm chí với các thực thể phi con người như chatbot AI.

Sự lựa chọn này không gây ngạc nhiên khi "parasocial" phản ánh một hiện tượng ngày càng phổ biến: cảm giác gắn bó đơn phương trong bối cảnh mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo bùng nổ.

Hành trình gần 7 thập kỷ của một khái niệm

Khái niệm "parasocial" không phải là mới mẻ. Nó xuất hiện lần đầu vào năm 1956, khi hai nhà xã hội học Donald Horton và Richard Wohl giới thiệu thuật ngữ "parasocial relationship" trong nghiên cứu "Truyền thông đại chúng và tương tác ký tác".

Công trình này phân tích cách người xem truyền hình thời bấy giờ cảm thấy thân quen với những nhân vật họ chỉ gặp qua màn ảnh.

Theo hai tác giả, đây là một hiện tượng phổ biến, có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý ở những người thiếu gắn kết ngoài đời thực.

Họ mô tả dạng kết nối này là một kiểu quan hệ chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng của người xem, nhưng lại có khả năng ảnh hưởng mạnh mẽ đến cảm xúc và hành vi.Mặc dù có thể gây ra những vấn đề tâm lý, "parasocial" không hoàn toàn mang sắc thái tiêu cực.

Một nghiên cứu năm 2019 được Verywell Family trích dẫn cho thấy các mối quan hệ một chiều có thể mang lại một số lợi ích nhất định. Chúng giúp giảm cảm giác cô đơn, tăng cảm giác thuộc về một cộng đồng và thậm chí thúc đẩy các kết nối xã hội khác.

Ví dụ điển hình là cộng đồng người hâm mộ âm nhạc. Cảm giác đồng điệu xoay quanh thần tượng thường giúp họ gắn kết với nhau thông qua diễn đàn, nhóm trò chuyện hoặc các buổi gặp mặt.

Điều này minh chứng cho sự tồn tại song song của cả mặt tích cực và tiêu cực trong cùng một hiện tượng.

"Parasocial" trong kỷ nguyên mạng xã hội và AI

Gần 7 thập kỷ trôi qua, "parasocial" không những không biến mất mà còn trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Mạng xã hội đã tạo ra một lớp kết nối mới, nơi người nổi tiếng chia sẻ hình ảnh, cuộc sống và thông điệp theo thời gian thực.

Điều này khiến người theo dõi có cảm giác như họ đang tham gia một phần đời sống của thần tượng, dù thực chất mối liên hệ hoàn toàn một chiều.

Taylor Swift là một trong những ví dụ được nhắc đến nhiều nhất. Khi nữ ca sĩ thông báo đính hôn với vận động viên bóng bầu dục Travis Kelce, phản ứng của người hâm mộ lan rộng trên mạng với cảm xúc không khác gì những người quen biết cá nhân.

Nhiều bình luận thể hiện sự vui mừng hoặc lo lắng như thể họ đang quan sát một người thân, cho thấy "parasocial" đã trở thành một phần tự nhiên của trải nghiệm trực tuyến.

Sự dịch chuyển này không chỉ diễn ra trong văn hóa giải trí. Năm qua, "parasocial" xuất hiện dày đặc hơn khi các chatbot như ChatGPT trở thành công cụ giao tiếp quen thuộc. Một số người bắt đầu hình thành dạng gắn kết cảm xúc với mô hình AI mà họ tương tác mỗi ngày.

Điều này khiến nhiều chuyên gia đặt câu hỏi về ranh giới giữa tiện ích công nghệ và sự thay thế cho các kết nối đời thực. Việc một từ điển uy tín chọn "parasocial" làm từ của năm cho thấy mức độ ảnh hưởng sâu rộng của hiện tượng này đối với văn hóa và ngôn ngữ.

Colin McIntosh, nhà từ điển học của Cambridge Dictionary, nhận định từ này phản ánh rất rõ tinh thần của năm 2025 khi một thuật ngữ vốn mang tính học thuật nay đã trở thành ngôn ngữ phổ thông. "Hàng triệu người đang tham gia vào các mối quan hệ kiểu này, và số còn lại bị thu hút bởi tốc độ lan rộng của chúng", ông chia sẻ.

Giáo sư Simone Schnall tại Đại học Cambridge đánh giá đây là lựa chọn "đầy cảm hứng".

Theo bà, sự gia tăng của các mối quan hệ "parasocial" đang định nghĩa lại văn hóa người hâm mộ, sự nổi tiếng và cách con người tương tác trực tuyến trong thời đại AI.

Bà cũng cảnh báo nhiều người đang hình thành các kết nối không lành mạnh với influencer, dẫn đến cảm giác "hiểu" và "tin tưởng" tuyệt đối dù thực tế đó chỉ là mối quan hệ một chiều.

Những từ khóa đáng chú ý khác của năm 2025

Bên cạnh "parasocial", Từ điển Cambridge cũng ghi nhận các từ có ảnh hưởng lớn trong năm như "slop" (nội dung trực tuyến chất lượng thấp, đặc biệt khi tạo bởi AI) và "memeify" (biến sự kiện hoặc hình ảnh thành meme).