Hoàng đế Quang Trung đã sở hữu “vũ khí công nghệ cao” thế nào?

Trong lịch sử Việt Nam, Hoàng đế Quang Trung – Nguyễn Huệ được tôn vinh là người anh hùng áo vải, người đánh tan quân Thanh trong chiến dịch Ngọc Hồi – Đống Đa vang dội mùa xuân năm Kỷ Dậu 1789.

Hơn hai thế kỷ sau, dưới góc nhìn của kỹ sư Vũ Đình Thanh, chuyên gia vũ khí với nhiều năm nghiên cứu công nghệ quân sự cổ, tài năng của vị hoàng đế này còn được thể hiện ở khả năng ứng dụng khoa học vào chiến trận.

Đi tìm bí mật sức mạnh hỏa khí quân Tây Sơn

Ông Vũ Đình Thanh, đại diện của một tập đoàn vũ khí phòng không hàng đầu thế giới (NPO ALMAZ – Nga), người từng phục dựng thành công nỏ thần Cổ Loa, cho biết đã dành hơn 6 năm nghiên cứu công nghệ quân sự thời Tây Sơn.

Ông đưa ra một giả thuyết đáng chú ý: vua Quang Trung có thể đã sử dụng loại vũ khí chứa phốt pho – chất gây cháy đặc biệt có khả năng tự bốc cháy tạo ra nhiệt độ rất cao.

Theo phân tích của kỹ sư Thanh, những vũ khí được sử sách ghi lại như “hỏa cầu” hay “hỏa hổ” – từng khiến quân Thanh kinh hoàng vì ngọn lửa “như rồng phun” – có thể là sản phẩm ứng dụng phốt pho nguyên chất hoặc hỗn hợp phốt pho với dầu mỏ, nhựa thông. Khi được phóng ra, chúng bốc cháy dữ dội ở nhiệt độ hơn 2.000 độ C, tạo hiệu ứng thiếu oxy khiến đối phương ngạt thở, hoảng loạn.

Cách lý giải này giúp hiểu thêm vì sao quân Tây Sơn có thể “đánh tan 29 vạn quân Thanh chỉ trong năm ngày”, một chiến công mà các nhà quân sự hiện đại vẫn xem là kỳ tích.

Kết quả nghiên cứu của kỹ sư Vũ Đình Thanh được Thượng tướng, Viện sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, đánh giá cao và cho rằng đây là hướng tìm hiểu có giá trị.

Ở góc nhìn rộng hơn, những phát hiện này không chỉ khẳng định trí tuệ vượt thời đại của Quang Trung mà còn cho thấy nền khoa học – kỹ thuật bản địa của người Việt đã đạt tới trình độ đáng kể.

Sự sáng tạo trong chế tạo hỏa khí, kết hợp giữa kinh nghiệm dân gian và kiến thức tự nhiên, là minh chứng cho tư duy tự chủ của một dân tộc luôn biết biến khó khăn thành sức mạnh trong công cuộc giữ nước.

Một phát hiện khác mà ông Thanh đưa ra là khả năng Quang Trung và nhiều tướng sĩ có thể bị ảnh hưởng sức khỏe do tiếp xúc lâu dài với phốt pho trong quá trình chế tạo và thử nghiệm vũ khí, điều này có thể liên quan đến cái chết đột ngột của Quang Trung khi ông chưa đầy 40 tuổi.

Mặc dù giả thuyết này chưa có sử liệu cổ nào hiện có trực tiếp khẳng định, song có thể gợi mở hướng nghiên cứu mới về mối liên hệ giữa khoa học – y học khi tìm hiểu về nguyên nhân qua đời của Hoàng đế Quang Trung, dẫn đến bước ngoặt lịch sử thời bấy giờ.

Trí tuệ Việt và tư duy tự cường qua các thời đại

Không chỉ nghiên cứu thời Tây Sơn, kỹ sư Vũ Đình Thanh còn dành nhiều năm phục dựng nỏ thần Cổ Loa – một vũ khí biểu tượng của văn minh Âu Lạc.

Qua hàng trăm lần thực nghiệm, ông đã chứng minh rằng nỏ thần ngoài khả năng bắn cùng lúc nhiều mũi tên đồng, còn sát thương nhờ lực trọng trường (cùng nguyên lý với bom xuyên boongke Mỹ) nên khi bắn ở độ cao lớn có khả năng xuyên giáp giặc ở khoảng cách xa nhất.

Từ đó, kỹ sư Thanh mở rộng nghiên cứu về sự phát triển của công nghệ hỏa khí tại Việt Nam. Một trong những luận điểm mới mẻ và đặc sắc là sự liên hệ tới nguồn nguyên liệu diêm tiêu – thành phần chính của thuốc súng đen, được chiết xuất từ phân dơi, phân chim tại các đảo và hang động.

Theo các tài liệu quốc tế, trước khi thuốc nổ hiện đại ra đời (năm 1884), châu Âu thế kỷ 17 đến 19 phụ thuộc lớn vào nguồn diêm tiêu nhập từ châu Á, đặc biệt là Đông Dương, nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi.

Ông Thanh cho rằng đây chính là “tài nguyên chiến lược” mà các công ty Đông Ấn của phương Tây tìm mọi cách để khai thác. Khi Nguyễn Ánh cầu viện Pháp thông qua Giám mục Bá Đa Lộc, có thể một phần thỏa thuận là cho phép tiếp cận các nguồn tài nguyên này.

Dưới góc độ khoa học – kinh tế, diêm tiêu khi ấy có giá trị còn hơn dầu mỏ, uranium hay đất hiếm của thế giới hiện đại, bởi không có diêm tiêu thì không thể có thuốc súng, mà không có thuốc súng thì không thể mở rộng chiến tranh hay chiếm thuộc địa.

Kỹ sư Vũ Đình Thanh đặt ra câu hỏi mang tính gợi mở: “Lý do nào khiến các sĩ quan và thương nhân phương Tây hỗ trợ Nguyễn Ánh bằng vũ khí, tàu chiến và nhân lực?”. Và ông cho rằng, có thể đằng sau những cuộc tiếp xúc ấy còn ẩn chứa yếu tố kinh tế, tài nguyên, đặc biệt là giá trị của diêm tiêu, nguyên liệu quan trọng trong sản xuất thuốc súng, từng góp phần định hình sức mạnh công nghiệp và quân sự của nhiều quốc gia châu Âu thời kỳ đó.

Sở hữu nhiều tài liệu sử học trong nước và quốc tế liên quan, qua quá trình nghiên cứu và đối chiếu, ông Thanh cho rằng từ góc nhìn khách quan, các hoạt động truyền giáo – thương mại – quân sự của phương Tây thế kỷ 18 đều là công cụ bành trướng của chủ nghĩa thực dân.

Qua đó, cuộc đối đầu giữa nhà Tây Sơn và liên quân Pháp – Nguyễn Ánh có thể xem là trận chiến bảo vệ chủ quyền kinh tế - tài nguyên đầu tiên trong lịch sử hiện đại Việt Nam.

Hoàng đế Quang Trung, với tầm nhìn và tinh thần tự cường, đã không để các thế lực phương Tây can thiệp vào nguồn tài nguyên chiến lược ấy.

Những phát hiện, nhận định và suy ngẫm nêu trên, dù còn cần thêm luận điểm và chứng cứ kiểm chứng, song đã mở ra hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu lịch sử Việt Nam qua lăng kính phản chiếu cả khoa học, công nghệ và lòng yêu nước.

Câu chuyện về Quang Trung không chỉ là chiến thắng quân xâm lược mà còn là biểu tượng cho tư duy sáng tạo, tinh thần tự chủ và ý chí bảo vệ đất nước bằng cả sức mạnh lẫn trí tuệ.

Hơn hai trăm năm trôi qua, hình ảnh người anh hùng áo vải vẫn là niềm tự hào của dân tộc. Việc tiếp tục nghiên cứu, phân tích và phục dựng những giá trị khoa học – lịch sử thời Quang Trung không chỉ là sự tri ân tiền nhân, mà còn là cách khơi dậy tinh thần tự cường trong kỷ nguyên mới – nơi tri thức và sáng tạo tiếp tục là nền tảng cho độc lập và phát triển quốc gia.

Huyền Trang