Khi AI “hồi sinh” người đã mất: An ủi hay bước đi sai lầm?

Mới đây, câu chuyện về cuộc phỏng vấn của Joaquin Oliver với cựu nhà báo Jim Acosta đã gây xôn xao dư luận.

Nhưng đây không phải là Joaquin ngoài đời thực, mà là một "bóng ma kỹ thuật số" được tạo nên từ trí tuệ nhân tạo (AI).

Nhân vật ảo này được lập trình dựa trên những bài đăng cũ từ mạng xã hội của Joaquin, theo yêu cầu của chính cha mẹ cậu.

Năm 2018, vào đúng ngày Lễ tình nhân, Nikolas Cruz (24) tuổi, đã dùng súng trường để thực hiện vụ thảm sát tại trường trung học Marjory Stoneman Douglas ở Parkland (Hoa Kỳ).

Vụ việc đã cướp đi sinh mạng của 14 học sinh và 3 nhân viên nhà trường, đồng thời làm 17 người khác bị thương.

Khi ranh giới giữa sự sống và cái chết bị xoá mờ

Đối với cha mẹ của Joaquin, bài phỏng vấn không chỉ là một công cụ để đấu tranh cho luật kiểm soát súng đạn tại Mỹ, đó còn là cách để họ được nghe lại giọng nói của con trai mình.

Manuel Oliver, cha của cậu bé, thừa nhận ông biết đó không phải là Joaquin, nhưng nỗi khao khát được trò chuyện với con đã mất đã quá lớn. Vợ ông, Patricia, dành hàng giờ để lắng nghe AI nói "Con yêu mẹ, mẹ ơi".

Không ai có quyền phán xét nỗi đau của những người đang trong nỗi đau mất mát gia đình.

Nhiều cha mẹ mất con vẫn thường giữ lại phòng ngủ của người thân như một nơi linh thiêng, ngủ với chiếc áo phông vẫn còn mùi hương của họ hay nhắn tin vào số điện thoại không bao giờ có hồi âm.

Tất cả những hành động đó, dù đau đớn, đều là cách con người đối mặt với sự mất mát.

Nhưng việc hồi sinh người chết bằng công nghệ, liệu có phải là một sự an ủi hay là một bước đi sai lầm?

Chúng ta đang đứng trước một thế giới nơi ranh giới giữa sự sống và cái chết dần trở nên mờ nhạt.

Một avatar AI có thể phát biểu trước tòa án thay cho nạn nhân vụ xả súng, hay những hình ảnh AI của các ca sĩ quá cố xuất hiện trên sân khấu.

Những điều đó ban đầu có thể chỉ là trò giải trí hay một cách thể hiện tạm thời. Nhưng sẽ thế nào nếu chúng ta có thể tạo ra một bản sao AI vĩnh viễn, tiếp tục cuộc trò chuyện với họ mãi mãi?

Theo nhà văn, nhà báo Gaby Hinsliff, sức mạnh hồi sinh là một điều thiêng liêng và nó không nên được trao một cách dễ dàng cho bất kỳ ai, đặc biệt là những gã khổng lồ công nghệ.

Mặc dù các luật về quyền của người sống đang dần được củng cố để bảo vệ danh tính khỏi deepfake (video giải mạo), quyền của người đã chết lại đang bị lung lay.

"Danh tiếng có thể chết cùng chúng ta, nhưng dữ liệu cá nhân lại trở thành nguồn nhiên liệu quý giá để tạo ra một bản sao kỹ thuật số. Điều gì sẽ xảy ra nếu một nửa gia đình muốn hồi sinh người mẹ quá cố và nửa còn lại không muốn sống với một bóng ma?", Gaby nêu quan điểm.

Cái giá của sự thật ảo

Joaquin Oliver AI sẽ mãi mãi 17 tuổi, bị kẹt lại trong một lớp hổ phách của tính cách mạng xã hội tuổi teen.

Cái chết của cậu là một bi kịch do bạo lực súng đạn gây ra, nhưng liệu việc tạo ra một bản sao bất tử có thực sự là cách để tôn vinh cuộc đời cậu?

Cha mẹ của Joaquin tin rằng, họ đang tiếp nối cuộc đấu tranh của con, nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu AI bắt đầu "ảo giác" hoặc lạc đề sang những chủ đề mà Joaquin thật không bao giờ có thể nghĩ đến?

Đây là câu hỏi được nhiều chuyên gia nêu quan điểm.

Khi công nghệ ngày càng tinh vi, việc phân biệt giữa người thật và bản sao kỹ thuật số sẽ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Chúng ta có thể thấy các công ty sử dụng avatar AI để trả lời báo chí.

Việc cựu phóng viên Jim Acosta phỏng vấn một nhân vật AI của người đã khuất đã làm cho thế giới vốn đã đầy rẫy thông tin sai lệch trở nên rối loạn hơn.

Sự kiện này có thể bị những người theo thuyết âm mưu lợi dụng như một "bằng chứng" để bác bỏ bất kỳ câu chuyện nào không phù hợp với quan điểm của họ, tạo ra thêm sự hoài nghi trong xã hội.

Chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mà AI sẽ tạo ra những phiên bản tổng hợp của chính chúng ta.

Một khảo sát tại Anh cho thấy, 10% người trưởng thành cho biết họ không có bạn thân, việc tìm kiếm bạn đồng hành AI trở nên phổ biến hơn.

Nhưng chúng ta cần phân biệt rõ: Một mặt là tạo ra một người bạn AI để trò chuyện, xoa dịu cảm giác cô đơn; mặt khác là dùng công nghệ để "đánh thức" người đã chết.

"Có một thời điểm để sinh ra và một thời điểm để chết", là câu nói thường được đọc trong các đám tang tại Anh.

Và khi AI phát triển, câu nói này có còn ý nghĩa không? Khi ranh giới giữa sự sống và cái chết không còn rõ ràng, liệu xã hội sẽ thay đổi như thế nào?