Mùa Nobel năm nay bắt đầu vào hôm 6/10 với giải Nobel Y sinh được trao cho ba nhà khoa học đến từ Mỹ và Nhật Bản với khám phá nền tảng về cơ chế kiểm soát của hệ miễn dịch. Tiếp theo, hôm 7/10, ba nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis trở thành chủ nhân giải Nobel Vật lý với thí nghiệm về đường hầm cơ học lượng tử vĩ mô và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện.
Năm ngoái, giải Nobel Hóa học được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao cho David Baker, 62 tuổi, Giáo sư tại Đại học Washington, Mỹ; Demis Hassabis, 48 tuổi, CEO của Google DeepMind tại Anh và John Jumper, 39 tuổi, nghiên cứu cấp cao tại Google DeepMind, Anh vì những đóng góp trong nghiên cứu protein.
Năm 2023, giải Nobel Hóa học được trao cho ba nhà khoa học Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus và Alexei I. Ekimov với nghiên cứu chấm lượng tử, bộ phận nhỏ nhất của công nghệ nano, ứng dụng truyền ánh sáng từ TV và đèn LED, chiếu sáng mô ung thư cho bác sĩ phẫu thuật.
Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển. Giải được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y sinh, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.
Người thắng giải được nhận huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng không cố định. Năm 1901-2024, giải thưởng được trao 627 lần cho 1.012 cá nhân và tổ chức trên thế giới. Trong đó, giải Nobel Hóa học được trao 116 lần cho 197 học giả. Trong đó, nhà nghiên cứu Frederick Sanger và Barry Sharpless nhận giải hai lần, nghĩa là có tổng cộng 195 cá nhân được vinh danh.
Tính đến nay, học giả trẻ tuổi nhất đoạt giải Nobel Hóa học là Frédéric Joliot. Năm 1935, ở tuổi 35, ông được xướng tên cùng với vợ là Irène Joliot-Curie cho công trình tổng hợp những nguyên tố phóng xạ mới. Người lớn tuổi nhất trong lịch sử giải này là John B. Goodenough, nhà nghiên cứu 97 tuổi khi nhận giải Nobel Hóa học năm 2019 nhờ phát triển pin lithium-ion.
An Khang (Theo Nobel Prize)