Cơ hội nghìn năm có một để loài người quan sát sao chổi liên sao

Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) đã xác nhận thông tin này, theo Space.

Đây được đánh giá là cơ hội hiếm có để giới khoa học tiếp cận những bí ẩn về các vật thể đến từ bên ngoài hệ Mặt Trời.

Vị khách liên sao thứ ba

3I/ATLAS được phát hiện vào tháng 7/2025 bởi kính viễn vọng ATLAS đặt tại Chile. Với quỹ đạo không khép kín quanh Mặt Trời và vận tốc lên tới 219.000 km/giờ, các nhà thiên văn nhanh chóng xác định đây là một vật thể liên sao, tương tự như hai “tiền bối” từng được ghi nhận là 1I/ʻOumuamua (2017) và 2I/Borisov (2019).

Việc xuất hiện của 3I/ATLAS đánh dấu lần thứ ba trong lịch sử nhân loại phát hiện được một sao chổi đến từ ngoài hệ Mặt Trời bay qua vùng lân cận Trái Đất.

Theo các chuyên gia, sao chổi sẽ vẫn có thể quan sát bằng kính viễn vọng mặt đất đến hết tháng 9/2025, trước khi tiến quá gần Mặt Trời và đi khuất khỏi tầm nhìn từ Trái Đất.

Khoảng thời gian ngắn ngủi này khiến việc nghiên cứu trực tiếp từ mặt đất gặp nhiều hạn chế, buộc các nhà khoa học phải tận dụng mạng lưới tàu vũ trụ đang hoạt động quanh Hệ Mặt Trời để theo dõi.

Tàu thăm dò vào cuộc

ESA cho biết từ ngày 1 đến 7/10, các tàu Mars Express và ExoMars Trace Gas Orbiter đang hoạt động quanh sao Hỏa sẽ tiến hành quan sát khi 3I/ATLAS bay qua hành tinh đỏ ở khoảng cách gần nhất là 30 triệu km.

Ngoài ra, sứ mệnh Psyche của NASA, hiện trên hành trình đến tiểu hành tinh 16 Psyche, cũng sẽ có vị trí quan sát thuận lợi.

Đặc biệt, từ ngày 2 đến 25/11, tàu Juice (Jupiter Icy Moons Explorer) sẽ theo dõi sao chổi trong giai đoạn nó tiếp cận điểm cận nhật - thời khắc nó đến gần Mặt Trời nhất.

Đây được coi là giai đoạn quan trọng, bởi nhiệt lượng khổng lồ sẽ làm lớp băng bên trong sao chổi bốc hơi, phun trào thành đuôi bụi khí dài hàng triệu km, giúp các nhà khoa học đo đạc trực tiếp thành phần hóa học của nó.

T. Marshall Eubanks, nhà khoa học trưởng tại Space Initiatives Inc, nhận định dữ liệu mà Juice thu được quanh điểm cận nhật có thể mang giá trị lớn nhất, bởi thời điểm đó việc quan sát từ Trái Đất sẽ gần như bất khả thi.

Hé lộ bí ẩn vũ trụ

Các nhà khoa học kỳ vọng những dữ liệu này sẽ cho thấy sao chổi 3I/ATLAS có thành phần tương đồng với sao chổi hình thành trong Hệ Mặt Trời hay chứa những chất liệu hoàn toàn khác biệt, phản ánh môi trường của một hệ sao xa lạ.

Nếu cấu trúc hóa học trùng khớp, điều đó gợi ý rằng các hệ hành tinh trong thiên hà có thể chia sẻ những “viên gạch nền tảng” giống nhau. Ngược lại, một kết quả khác biệt sẽ mở ra giả thuyết về sự tồn tại của những điều kiện vật chất đặc thù ở một vùng vũ trụ xa xôi.

Dù kết quả ra sao, sự kiện 3I/ATLAS tiến qua Mặt Trời tháng này vẫn được coi là một dịp hiếm hoi trong lịch sử khoa học để loài người tìm hiểu về các du khách liên sao - những mảnh ghép quan trọng trong bức tranh lớn về sự hình thành và tiến hóa của các hệ hành tinh.