Trong nhiều năm qua, hành vi ăn uống của loài tinh tinh luôn là đề tài nghiên cứu hấp dẫn đối với các nhà sinh học tiến hóa. Với vị trí là " họ hàng gần gũi nhất " còn tồn tại của con người, tinh tinh cung cấp những bằng chứng quan trọng về nguồn gốc hành vi và đặc điểm sinh học mà con người hiện đại thừa hưởng.
Và mới đây, một nhóm nghiên cứu tại Đại học California, Berkeley đã công bố kết quả cho thấy tinh tinh thường xuyên tiêu thụ ethanol (thành phần chính trong rượu) mỗi ngày ở mức đáng kể, thông qua việc ăn trái cây tự nhiên bị lên men trong môi trường hoang dã châu Phi.
Theo tính toán, trung bình mỗi cá thể tinh tinh hấp thụ khoảng 14 gram ethanol nguyên chất mỗi ngày, tương đương với một ly rượu tiêu chuẩn của Mỹ. Nếu quy đổi theo trọng lượng cơ thể, lượng cồn này ngang ngửa việc một người trưởng thành nặng 70 kg uống khoảng hai ly rượu vang mỗi ngày.
Đáng chú ý, việc tiêu thụ rượu này diễn ra thường xuyên, ở cả con đực lẫn con cái, và ở nhiều khu vực sinh sống khác nhau, cho thấy đây không phải hành vi ngẫu nhiên mà là một phần quen thuộc trong chế độ ăn.
Để đưa ra kết luận, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thu thập trái cây mà tinh tinh ăn tại Khu bảo tồn Rừng Ngogo ở Uganda và Rừng Tai ở Bờ Biển Ngà. Các mẫu quả bao gồm sung, mận Parinari excelsa và nhiều loại trái cây nhiệt đới khác được phân tích bằng máy đo nồng độ cồn và các xét nghiệm hóa học.
Kết quả cho thấy hàm lượng ethanol trung bình trong trái cây là 0,26% theo trọng lượng, nhưng với khối lượng ăn vào khoảng 4,5 kg trái cây mỗi ngày, lượng cồn hấp thụ trở nên đáng kể.
Điều thú vị là mặc dù tiêu thụ rượu ở mức tương đối cao, tinh tinh không hề biểu hiện tình trạng say xỉn. Nguyên nhân là do ethanol trong trái cây có nồng độ loãng, được hấp thụ chậm rãi trong suốt cả ngày và gắn liền với thức ăn giàu năng lượng. Việc này dẫn đến sự tiếp xúc lâu dài với rượu ở liều thấp, điều mà các nhà khoa học cho rằng có thể là nền tảng tiến hóa của sự hấp dẫn đối với đồ uống có cồn ở loài người.
Phát hiện trên là bằng chứng mạnh mẽ củng cố cho " giả thuyết con khỉ say " do nhà sinh vật học người Mỹ Robert Dudley đưa ra từ hơn một thập kỷ trước. Giả thuyết này cho rằng sở thích uống rượu và khả năng chuyển hóa ethanol của con người có nguồn gốc từ tổ tiên linh trưởng vốn thường xuyên ăn trái cây chín lên men.
Khi mới xuất hiện, lý thuyết này bị nhiều chuyên gia nghi ngờ, nhưng cùng với những nghiên cứu gần đây, nó ngày càng được chấp nhận rộng rãi.
" Lần đầu tiên chúng ta có bằng chứng rõ ràng rằng những người họ hàng tiến hóa gần nhất của con người đang tiêu thụ một lượng rượu có liên quan đến sinh lý một cách thường xuyên và hàng ngày " , Alexi Maro, nghiên cứu sinh tại Đại học California và là tác giả chính, chia sẻ. Ông gọi đây là " cơn say tiến hóa ", một thuật ngữ thay thế cho cái tên gây tò mò nhưng có phần gây hiểu lầm " giả thuyết con khỉ say " .
Giáo sư Nathaniel Dominy, chuyên gia nhân chủng học tại Đại học Dartmouth, đánh giá nghiên cứu này là " một tác phẩm xuất sắc " và khẳng định nó đã " chấm dứt cuộc tranh luận về sự phổ biến của ethanol trong trái cây nhiệt đới " .
Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng phát hiện này đặt ra những câu hỏi mới về hậu quả sinh học và hành vi của việc tiếp xúc lâu dài với rượu ở mức thấp, không chỉ đối với tinh tinh mà còn với các loài linh trưởng khác.
Một trong những câu hỏi quan trọng là liệu tinh tinh có chủ động tìm kiếm trái cây chứa nhiều cồn hay chỉ đơn giản ăn bất kỳ loại quả nào chúng bắt gặp. Nhiều nghiên cứu trước đó từng chỉ ra rằng một số loài linh trưởng và chim có xu hướng lựa chọn mật hoa hay trái cây lên men với nồng độ cồn cao hơn.
Tuy nhiên, trong nghiên cứu lần này, các nhà khoa học chưa xác định được động cơ hành vi của tinh tinh và đang tiếp tục mở rộng điều tra. Maro cho biết nhóm nghiên cứu đã quay lại hiện trường để thu thập mẫu nước tiểu của tinh tinh nhằm phân tích chất chuyển hóa cồn, qua đó hiểu rõ hơn mức độ ảnh hưởng thực sự.
Ngoài yếu tố sinh học, các nhà khoa học cũng đặt ra giả thuyết rằng ethanol có thể đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết xã hội và hành vi tập thể ở động vật. Rượu có thể làm tăng cảm giác ngon miệng, hỗ trợ trao đổi năng lượng nhanh chóng và thậm chí góp phần định hình mối quan hệ trong bầy đàn. Những khía cạnh này, nếu được xác nhận, sẽ mở ra một hướng nghiên cứu mới về mối liên hệ giữa chế độ ăn uống, hành vi xã hội và tiến hóa của loài linh trưởng.
Nghiên cứu lần này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về hành vi của tinh tinh, mà còn góp phần giải thích nguồn gốc văn hóa và sinh học của con người. Thói quen uống rượu (từ rượu vang, bia đến các loại đồ uống lên men truyền thống) vốn đã ăn sâu trong nhiều nền văn hóa trên thế giới. Dưới góc nhìn tiến hóa, có thể chính tổ tiên loài người đã hình thành sự hấp dẫn này từ hàng triệu năm trước, thông qua việc tiếp xúc thường xuyên với trái cây tự nhiên chứa cồn.
"Chúng ta có thể học được rất nhiều điều về chính bản thân mình thông qua việc quan sát loài tinh tinh", Maro kết luận. "Sự thật rằng chúng tiêu thụ rượu mỗi ngày cho thấy sở thích uống rượu của con người không phải một thói quen ngẫu nhiên, mà là một phần trong câu chuyện tiến hóa lâu dài".
Với những phát hiện mới, giới khoa học sẽ tiếp tục theo dõi để làm rõ mức độ ảnh hưởng của rượu đến sức khỏe, hành vi và sự thích nghi của tinh tinh. Từ đó, không chỉ giúp hiểu hơn về hành vi tiến hóa của loài linh trưởng, mà còn hé mở những bí mật về chính con người, loài động vật vốn luôn bị thu hút bởi rượu trong suốt chiều dài lịch sử.
Lấy link