Trong bối cảnh cuộc xung đột Nga-Ukraine kéo dài, Ukraine đã liên tục phát triển các vũ khí nội địa để tăng cường khả năng phòng thủ và tấn công.
Một trong những bước tiến nổi bật gần đây là việc công bố phiên bản nâng cấp của tên lửa hành trình Neptune, được gọi là Long Neptune.
Dựa trên các nguồn tin Kyiv Independent, Defense Express, Militarnyi, Kyiv Post và Defense Mirror, bài phân tích sẽ tập trung vào các khía cạnh công nghệ của tên lửa này, bao gồm lịch sử phát triển, thay đổi thiết kế, hệ thống dẫn đường, khả năng chiến đấu và ý nghĩa chiến lược…
So sánh giữa Long Neptune và phiên bản tiêu chuẩn R-360 Neptune. Ảnh: Zbroya.ua Lịch sử phát triển và bối cảnh
Tên lửa Neptune gốc (R-360 Neptune) là hệ thống tên lửa hành trình chống hạm do Ukraine tự phát triển, được thiết kế chủ yếu để bảo vệ bờ biển Biển Đen.
Tên lửa ERAM: Vũ khí công nghệ ‘Ninja Blade’ thay đổi cán cân xung đột Nga-Ukraine
Phiên bản ban đầu có tầm bắn khoảng 300km, với đầu đạn 150kg, và đã chứng minh hiệu quả trong chiến đấu, chẳng hạn như việc đánh chìm tàu chiến Moskva của Nga năm 2022.
Tuy nhiên, nhu cầu tấn công các mục tiêu trên bộ ở khoảng cách xa hơn đã thúc đẩy việc nâng cấp.
Theo các nguồn tin, phiên bản Long Neptune được phát triển từ năm 2023, với các thử nghiệm thành công và sử dụng thực chiến từ tháng 3/2025.
Tổng thống Volodymyr Zelensky đã đề cập đến khả năng tầm bắn 1.000km vào tháng 3/2025, và video công bố chính thức vào tháng 8/2025 cho thấy tên lửa đã sẵn sàng hoạt động.
Sự nâng cấp này phản ánh khả năng công nghệ nội địa của Ukraine, đặc biệt trong bối cảnh các lệnh trừng phạt và thiếu hỗ trợ quốc tế, giúp họ mở rộng từ chống hạm sang tấn công mặt đất sâu.
Tên lửa hành trình Long Neptune: Ảnh: Zbroya.ua Thay đổi thiết kế và thông số kỹ thuật
Long Neptune đại diện cho một bước tiến lớn về thiết kế so với phiên bản gốc, nhằm tăng tầm bắn và tính linh hoạt.
Bí mật công nghệ siêu tên lửa Zircon Nga vừa tấn công Ukraine
Tên lửa dài hơn khoảng 1,5m so với Neptune gốc (tổng chiều dài vượt quá 6m, không tính booster), và đường kính thân giữa tăng từ 38cm lên khoảng 50cm.
Những thay đổi này chủ yếu để chứa thêm nhiên liệu, giúp đạt tầm bắn lên đến 1.000km (tăng gấp hơn 3 lần so với 300km ban đầu).
Phần mũi được thiết kế lại, có thể để tích hợp đầu đạn lớn hơn và hệ thống dẫn đường mới.
Cánh và bề mặt điều khiển đuôi được mở rộng (hình chữ X có thể gấp gọn), nhằm cải thiện khả năng cơ động và ổn định bay do trọng lượng tăng.
Động cơ đuôi giữ nguyên, cho thấy việc nâng cấp tập trung vào thân và cánh hơn là thay đổi toàn bộ hệ thống đẩy.
Đầu đạn gốc là 150kg, nhưng các kế hoạch từ 2023 đề xuất tăng lên 350kg, có thể bao gồm chất nổ mạnh hơn hoặc đầu xuyên giáp để tấn công mục tiêu kiên cố như nhà máy lọc dầu hoặc cơ sở hạ tầng.
Mặc dù thông số chính xác chưa được công bố, các nguồn tin cho rằng đầu đạn mới phù hợp hơn cho mục tiêu trên bộ, với khả năng gây sát thương lớn ở khoảng cách xa.
Long Neptune có thể sử dụng cùng bệ phóng di động như Neptune gốc, giúp dễ dàng tích hợp vào hệ thống phòng thủ bờ biển hiện có mà không cần đầu tư lớn.
Những thay đổi này không chỉ tăng hiệu suất mà còn chứng tỏ khả năng kỹ thuật của các nhà sản xuất Ukraine, như Luch Design Bureau, trong việc tối ưu hóa thiết kế mà không phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.
Một tên lửa hành trình Neptune của Ukraine. Hình trích từ video. Nguồn: militarnyi.com Hệ thống dẫn đường và công nghệ hỗ trợ
Một trong những nâng cấp quan trọng nhất là hệ thống dẫn đường, chuyển đổi Neptune từ tên lửa chống hạm thuần túy sang vũ khí đa năng.
Bí mật công nghệ xe tăng Chonma-2 Triều Tiên điều 100 chiếc đến Ukraine tham chiến
Giai đoạn bay: Sử dụng hệ thống định vị vệ tinh (có thể là GPS hoặc GLONASS tương thích) để điều hướng chính xác trong hành trình dài, giúp tên lửa bay thấp và tránh radar.
Giai đoạn cuối: Thay thế hệ thống radar gốc bằng đầu dò hồng ngoại (infrared seeker) hoặc điện quang (electro-optical seeker), cho phép nhận diện và tấn công mục tiêu trên bộ với độ chính xác cao.
Điều này cải thiện khả năng chống nhiễu và hoạt động trong môi trường đô thị hoặc có thời tiết xấu.
Hệ thống này có thể bao gồm trí tuệ nhân tạo đơn giản để tự điều chỉnh quỹ đạo, tăng khả năng sống sót trước hệ thống phòng không.
So với Neptune gốc, phiên bản mới giảm phụ thuộc vào radar chống hạm, mở rộng ứng dụng cho các mục tiêu cố định như nhà máy dầu mỏ ở Nga.
Long Neptune được ước tính có chiều dài vượt quá 6 mét (không tính bộ tăng tốc), dài hơn khoảng 1,5 mét so với R-360. Ảnh: en.defence-ua.com Khả năng chiến đấu và ứng dụng thực tế
Long Neptune đã được sử dụng thực chiến từ tháng 3/2025, với các đòn đánh chính xác ở khoảng cách hơn 750km, chẳng hạn như tấn công nhà máy lọc dầu ở vùng Krasnodar của Nga vào ngày 14/3/2025.
Bí mật công nghệ siêu xe tăng Altay: ‘Quái vật thép’ thống trị chiến trường, thách thức Abrams và Leopard
Tầm bắn 1.000km cho phép Ukraine đe dọa các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga, bao gồm cả Moscow nếu triển khai ở biên giới phía tây.
Tên lửa có khả năng bay thấp (cruise missile), khó phát hiện, và có thể mang theo đầu đạn thông thường hoặc chuyên dụng cho chống tăng cường.
Việc sử dụng thành công chứng tỏ độ tin cậy cao, dù chưa có thông tin về tỷ lệ hỏng hóc.
So với các tên lửa phương Tây như Storm Shadow (tầm bắn 250-500km), Long Neptune nổi bật với tầm xa và chi phí sản xuất thấp hơn, phù hợp với chiến lược bất đối xứng của Ukraine.
Ý nghĩa chiến lược và thách thức
Công nghệ của Long Neptune đánh dấu sự trưởng thành của ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine, từ phụ thuộc vào Nga (Neptune dựa trên công nghệ Kh-35) sang tự chủ hoàn toàn.
Nó tăng cường khả năng răn đe, buộc Nga phải phân tán lực lượng phòng không và mở rộng không phận nguy hiểm.
Trong tương lai, có thể có phiên bản không đối không hoặc tích hợp với drone để tăng độ chính xác.
Tuy nhiên, thách thức bao gồm sản xuất hàng loạt (do thiếu nguyên liệu) và đối phó với hệ thống phòng thủ tiên tiến như S-400 của Nga.
Các nguồn tin nhấn mạnh rằng, dù chưa tiết lộ đầy đủ, Long Neptune là minh chứng cho sự kiên cường công nghệ của Ukraine trong chiến tranh.
Long Neptune không chỉ là một nâng cấp kỹ thuật mà còn là biểu tượng của đổi mới chiến lược, với thiết kế lớn hơn, dẫn đường tiên tiến và tầm bắn vượt trội.
Tên lửa này có tiềm năng thay đổi cán cân sức mạnh ở Biển Đen và sâu hơn vào nội địa Nga, khẳng định vị thế của Ukraine như một nhà sản xuất vũ khí hiện đại.
Bí mật công nghệ xe tăng Frankenstein Ukraine: 'Siêu' vũ khí lai tạo từ sắt vụn chiến trường
Ukraine đã làm cả thế giới kinh ngạc với xe tăng Frankenstein - cỗ máy chiến đấu độc nhất vô nhị, ghép từ xác xe tăng Nga và đồng minh. 
Ukraine tung công nghệ siêu tên lửa Flamingo tầm bắn 3.000km, đầu đạn 1 tấn, thay đổi cuộc chơi
Ukraine bắt đầu sản xuất hàng loạt tên lửa hành trình Flamingo với tầm bắn trên 3.000km và đầu đạn nặng 1.000kg, gấp đôi Tomahawk, mở ra kỷ nguyên răn đe tầm xa đầy tham vọng.