Bão mắt kim nguy hiểm như thế nào?

Cơn bão số 5, có tên quốc tế là Kajiki, đang đổ bộ vào miền trung Việt Nam.

TS Nguyễn Ngọc Huy, thường được cộng đồng mạng biết đến với biệt danh “Huy thời tiết” – người có hơn nửa triệu người theo dõi trên trang cá nhân, mới đây đã có những nhận xét đáng chú ý liên quan tới cơn bão này, trong đó có nói tới “bão mắt kim”.

Khái niệm này vốn ít khi được nhắc đến trong đời sống thường nhật nhưng lại là một trong những dạng bão nguy hiểm nhất theo giới khí tượng. Vậy bão mắt kim là gì, và vì sao nó được coi là dấu hiệu báo trước những cơn siêu bão?

Bão mắt kim là gì?

Trong các hiện tượng thời tiết cực đoan, bão nhiệt đới luôn là nỗi ám ảnh bởi sức gió dữ dội, mưa lớn và sóng biển khổng lồ. Tuy nhiên, trong số các dạng bão, các nhà khí tượng đặc biệt quan tâm đến một dạng cấu trúc ít gặp nhưng thường gắn liền với sức hủy diệt khó lường: bão mắt kim (Tên khoa học: pinhole eye hurricane).

Đây là hiện tượng mà mắt bão (vùng trung tâm yên tĩnh bao quanh bởi thành mắt bão) có cấu trúc co lại đến kích thước cực nhỏ, trông như một “lỗ kim” khi quan sát từ vệ tinh.

Thông thường, đường kính mắt bão dao động trong khoảng 32–64 km. Tuy nhiên với bão mắt kim, kích thước này giảm xuống dưới 16 km. Trên ảnh vệ tinh, vùng mắt bão hầu như chỉ còn một chấm nhỏ giữa những đám mây dày đặc cuộn xoáy.

Sự co hẹp này không chỉ mang tính hình thức mà còn báo hiệu một cơ chế vật lý đặc biệt: bão đang quay nhanh hơn và thường có xu hướng mạnh lên.

Vì sao mắt bão càng nhỏ, bão càng mạnh?

Giới khí tượng học thường ví von hiện tượng này giống một vũ công xoay người: khi hai tay thu gọn lại, tốc độ quay lập tức tăng lên. Với bão, nguyên lý tương tự gọi là bảo toàn mô men động lượng.

Khi đường kính mắt thu hẹp, không khí xoáy quanh tâm bão phải chuyển động nhanh hơn, kéo theo sức gió tại thành mắt bão tăng vọt. Điều này lý giải vì sao những cơn bão mắt kim thường nhanh chóng đạt tới cấp siêu bão.

Một đặc điểm đáng lo ngại của bão mắt kim là khả năng tăng cường hoặc suy yếu đột ngột. Kích thước nhỏ khiến chúng nhạy cảm hơn với các thay đổi môi trường, từ nhiệt độ mặt biển đến dòng khí quyển xung quanh.

Do đó, công tác dự báo gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong việc cảnh báo sớm cho các khu vực ven biển. Không ít cơn bão tưởng chừng ổn định đã bất ngờ tăng cường dữ dội chỉ trong vòng vài giờ khi mắt kim xuất hiện.

Lịch sử khí tượng ghi nhận một số trường hợp bão mắt kim gây chấn động. Trong đó, siêu bão Wilma (2005) ở Đại Tây Dương có mắt bão chỉ rộng 5 km – mức nhỏ nhất từng được quan trắc tại khu vực, và cũng là cơn bão đạt áp suất thấp kỷ lục 882 hPa.

Tại Thái Bình Dương, siêu bão Haiyan (2013) từng càn quét Philippines với sức gió hơn 300 km/h, cũng cho thấy mắt bão co hẹp cực nhỏ trước khi đổ bộ, để lại thiệt hại khủng khiếp về người và tài sản.

Cảnh báo từ giới khoa học

Nhờ tiến bộ trong công nghệ vệ tinh, đặc biệt là các hệ thống quan trắc địa tĩnh thế hệ mới như GOES-19, các nhà khoa học có thể theo dõi cấu trúc mắt bão chi tiết theo thời gian thực.

Điều này giúp nhận diện sớm hiện tượng mắt kim, đồng thời kết hợp với mô hình số để dự báo xu hướng tăng cường sức mạnh của bão. Dù vậy, giới chuyên môn vẫn thừa nhận còn nhiều khoảng trống trong hiểu biết, nhất là về cơ chế nội tại khiến mắt bão co hẹp đột ngột.

Nghiên cứu của Đại học Colorado và Trung tâm Khí quyển Quốc gia Mỹ (NCAR) chỉ ra rằng gần 60% các cơn bão xuất hiện mắt kim sau đó đều phát triển thành siêu bão từ cấp 3 trở lên.

Điều này cho thấy mắt kim không chỉ là dấu hiệu hình thái đặc biệt, mà còn là chỉ báo sớm của mối nguy hiểm cực lớn. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu làm gia tăng nguy cơ các hiện tượng thời tiết cực đoan, việc hiểu rõ và theo dõi sát hiện tượng này càng trở nên cấp thiết.