Trong tín ngưỡng dân gian và nghệ thuật truyền thống của Trung Quốc, Chung Quỳ giữ một vị trí độc đáo và đầy quyền năng. Nhắc đến ông, người ta thường hình dung một nhân vật uy dũng với cái đầu như báo, đôi mắt tròn, khuôn mặt nghiêm nghị và bộ râu xoăn. Khoác trên mình chiếc áo choàng đỏ và tay cầm một thanh kiếm sắc bén, ông luôn gắn liền với hình ảnh trừ tà diệt quỷ.
Mặc dù vẻ ngoài có vẻ không mấy hấp dẫn, nhưng kỳ lạ thay, Chung Quỳ lại chiếm một vị trí không thể thay thế trong lòng người dân và văn hóa dân gian Trung Quốc. Vậy đâu là nguyên nhân đằng sau sức hút phi thường này? Để giải mã, chúng ta phải cùng nhau khám phá nguồn gốc bí ẩn, những truyền thuyết kinh điển và sự chuyển đổi hình ảnh của ông qua các thời kỳ.
Bí ẩn về nguồn gốc: Từ gậy gỗ đến vị thần trừ tà
Để tìm hiểu nguồn gốc của Chung Quỳ, chúng ta phải quay ngược thời gian về những văn bản cổ xưa. Ghi chép sớm nhất về ông được tìm thấy trong một tác phẩm kinh điển của Đạo giáo, " Thái Thượng Động Uyên Thần Chú Kinh ".
Sách mô tả Chung Quỳ là một nhân vật nổi bật với nhiệm vụ "giết quỷ", xuất hiện bên cạnh những nhân vật lịch sử quan trọng như Khổng Tử và Vũ Vương. Tuy nhiên, các ghi chép này chỉ đề cập ngắn gọn về vai trò của ông, không đưa ra mô tả chi tiết về nguồn gốc, khiến Chung Quỳ trở thành một cái tên còn nhiều bí ẩn.
Trong giới học thuật và dân gian, có nhiều giả thuyết khác nhau về nguồn gốc của ông. Một trong số đó liên quan đến một món pháp khí trục quỷ có tên gọi đồng âm là "chung quỳ" (終葵). Giả thuyết này cho rằng truyền thuyết về Chung Quỳ có thể bắt nguồn từ món pháp khí này, thể hiện trí tưởng tượng độc đáo của người xưa khi nhân cách hóa một thực thể từ đồ vật.
Một giả thuyết khác cho rằng Chung Quỳ có thể là phiên âm của chữ "chùy", một loại vũ khí và công cụ trừ tà trong các nghi lễ cổ xưa. Theo thời gian, những nghi lễ này đã phát triển thành "Nuo Yi - 傩仪", một nghi lễ cổ truyền của Trung Quốc, mang ý nghĩa trừ tà, xua đuổi ma quỷ, cầu mong bình an và "Chung Quỳ" dần dần trở thành tên gọi cho người đứng đầu thực hiện các nghi lễ này.
Ngoài ra, một số học giả còn tin rằng tên gọi Chung Quỳ có thể bắt nguồn từ một pháp sư nổi tiếng thời nhà Thương, hoặc là tên của một số nhân vật lịch sử. Tất cả những giả thuyết này, dù chưa có kết luận cuối cùng, đều cho thấy mối liên hệ sâu sắc giữa Chung Quỳ và các nghi lễ trừ tà cổ đại.
Những câu chuyện huyền thoại: Bi kịch khoa cử và truyền thuyết bắt ma
Số phận của Chung Quỳ không chỉ gắn liền với các ghi chép cổ mà còn được thêu dệt qua những câu chuyện truyền thuyết. Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất là về bi kịch khoa cử.
Tương truyền, ông là một người tài năng, học thức uyên bác, nhưng vì vẻ ngoài xấu xí mà không thể công thành danh toại. Trong cơn thịnh nộ, Chung Quỳ đã đập đầu vào cột trụ và tự vẫn.
Tuy nhiên, câu chuyện của Chung Quỳ không kết thúc bằng cái chết. Trong cuộc phán xét sau khi ông tự tử, Diêm La Vương nhìn thấy Chung Quỳ là một người thông minh và lanh lợi, nhưng lại bị đày xuống U Đô vì nỗi oán hận sâu sắc. Bởi vậy Diêm La Vương đã phong cho ông danh hiệu Quỷ Vương và giao cho ông nhiệm vụ săn bắt, quản lý và duy trì kỷ luật, trật tự giữa các loài quỷ.
Ngoài ra, cũng có truyền thuyết kể rằng ông đã xuất hiện trong giấc mơ của Đường Huyền Tông (một vị hoàng đế của triều đại nhà Đường, Trung Quốc cổ đại) khi đang bị bệnh nặng. Trong mơ, Chung Quỳ đã diệt trừ một con quỷ nhỏ và thề sẽ diệt trừ tà ma trên thế gian.
Sau khi tỉnh giấc, Đường Huyền Tông khỏi bệnh một cách thần kỳ và tin rằng đó là phúc lành của Chung Quỳ, ông đã lệnh cho họa sĩ Ngô Đạo Tử vẽ bức tranh "Chung Quỳ Bắt Ma", và từ đó, hình ảnh Chung Quỳ trở nên phổ biến, trở thành biểu tượng của việc xua đuổi tà ma và tai ương, mang lại hòa bình cho dân gian.
Hình tượng đa diện: Từ tín ngưỡng đến nghệ thuật
Trong tín ngưỡng dân gian Trung Quốc, Chung Quỳ được coi là vị thần xua đuổi tà ma, bảo vệ gia đình và mang lại phước lành. Trong dịp Tết Nguyên Đán, nhiều nơi có phong tục treo hình ảnh Chung Quỳ trên cửa ra vào để xua tan vận rủi và tà ma.
Vào Tết Đoan Ngọ, nhiều vùng của Trung Quốc còn có phong tục " Tiếu Chung Quỳ ", nơi các vũ công hóa trang thành ông để nhảy múa và cầu mong bình an. Những phong tục này không chỉ là nghi lễ mà còn là tấm gương phản chiếu khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn và niềm hy vọng tha thiết về hòa bình của con người.
Hình tượng và câu chuyện huyền thoại của Chung Quỳ cũng đã thu hút sự chú ý của vô số nghệ sĩ. Trong hội họa, ông được khắc họa với nhiều phong cách khác nhau. Một số nghệ sĩ nhấn mạnh sự uy nghiêm của ông, trong khi những người khác lại thể hiện một Chung Quỳ uyên bác và dịu dàng.
Trong văn học, ông là hiện thân của công lý, dũng cảm chiến đấu chống lại cái ác. Trên sân khấu, đặc biệt trong Kinh kịch - " Chung Quỳ Giá Muội ", ông được khắc họa không chỉ với tài năng trừ tà mà còn với tình yêu thương sâu sắc dành cho em gái.
Giá trị văn hóa và sự kế thừa đương đại
Sau hàng ngàn năm kế thừa và tiến hóa, Chung Quỳ đã trở thành một biểu tượng văn hóa độc đáo, mang trong mình những thông điệp phong phú. Ông là hiện thân của công lý bất khuất, một người dũng cảm đứng lên chống lại bất công, mang đến hy vọng và niềm tin cho mọi người.
Ông cũng là biểu tượng của may mắn, với những hình ảnh như dơi (đồng âm với chữ phúc) và màu đỏ son trên trang phục, tượng trưng cho sự thịnh vượng và hạnh phúc. Và trên hết, ông là một biểu tượng của di sản văn hóa, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua các phong tục, nghệ thuật và văn học.
Trong thời đại hiện đại, hình tượng Chung Quỳ tiếp tục tỏa ra sức sống mới trong nhiều lĩnh vực. Ông đã được tái hiện trong phim ảnh, truyền hình, hoạt hình và các ngành công nghiệp văn hóa.
Việc Game Science chọn Chung Quỳ cho tựa game mới của mình là một minh chứng cho thấy sự trân trọng đối với di sản văn hóa này và tiềm năng bất tận của nó trong việc truyền cảm hứng cho những sáng tạo mới.
Lấy link