Thông điệp được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu tại buổi làm việc với Viện Ứng dụng Công nghệ, ngày 3/7. Hoạt động này nằm trong chuỗi gặp gỡ của ông với các đơn vị thuộc Bộ, nhằm tháo gỡ khó khăn và đưa ra định hướng phát triển cho từng đơn vị.
Bộ trưởng nhấn mạnh "ứng dụng công nghệ" trong bối cảnh mới cần thay đổi để trở thành "đổi mới sáng tạo". Do đó, Viện Ứng dụng Công nghệ cần có hướng đi mới, là nơi kết nối, tạo ra hệ sinh thái và đưa khoa học công nghệ tác động vào phát triển nền kinh tế.
Đổi mới sáng tạo đóng góp gấp ba lần khoa học công nghệ
Trước các câu hỏi từ lãnh đạo và cán bộ nhân viên của Viện về định hướng phát triển giai đoạn tới, Bộ trưởng khẳng định: "Con đường duy nhất là đổi mới sáng tạo".
"Ngày xưa khi Việt Nam chưa ai biết phát triển công nghệ thì Viện làm. Khi mọi người biết phát triển rồi thì Viện chuyển sang 'ứng dụng'. Còn nay, không còn con đường nào khác là con đường đổi mới sáng tạo. Đó là trách nhiệm quốc gia", ông giải thích thêm.
Nhắc đến việc khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định là động lực then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, Bộ trưởng đánh giá "khoa học, công nghệ chủ yếu là hoạt động của đội ngũ chuyên môn, nhà nghiên cứu, kỹ sư, trong khi đổi mới sáng tạo là toàn dân". Đó được hiểu là quá trình tạo ra hoặc cải tiến sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh, quy trình quản lý dựa trên đổi mới công nghệ, sáng tạo công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo, nâng cao hiệu suất nhằm nâng cao giá trị gia tăng hiệu quả kinh tế, xã hội và chất lượng cuộc sống.
"Nếu ngành khoa học và công nghệ được kỳ vọng đóng góp 4% vào tăng trưởng GDP, thì phần đóng góp từ đổi mới sáng tạo chiếm 3%, trong khi khoa học công nghệ chiếm 1%" ông nói, cho biết đầu tư cho đổi mới sáng tạo cũng sẽ ngang với khoa học công nghệ.
Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng đánh giá chuyện đổi mới sáng tạo, cụ thể là đưa các nghiên cứu vào thực tiễn thương mại hóa, là vấn đề chưa được thực hiện tốt ở Việt Nam và ngay cả nhiều nước phát triển trên thế giới. Nhắc đến thực tế khi đến thăm một số nước thời gian qua, Bộ trưởng cho biết tại nhiều nơi, rất nhiều kết quả nghiên cứu nằm một chỗ, bởi các nhà nghiên cứu ngại đi ra thị trường, ngại marketing.
"Nếu Việt Nam làm tốt câu chuyện thương mại hóa, đổi mới sáng tạo thì viện nghiên cứu của thế giới cũng đi làm thuê cho mình", ông nói. Việt Nam có nhiều bài toán quốc gia, có tiền cho nghiên cứu, vì vậy có thể đặt hàng nghiên cứu từ thế giới để giải bài toán trong nước.
"Ai làm tốt được câu chuyện đổi mới sáng tạo, làm được vai trò trung gian ấy, người đó làm chủ thế giới", ông cho hay.
Viện Ứng dụng Công nghệ cần sang trang mới
Viện Ứng dụng Công nghệ có quy mô khoảng 260 người, với nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, triển khai ứng dụng công nghệ cao, công nghệ mới trong các lĩnh vực công nghệ laser, quang điện tử, vi điện tử, công nghệ thông tin - điều khiển tự động, sinh học, vật liệu mới, môi trường.
Với lịch sử 40 năm, Viện trải qua hai lần đổi tên từ Viện Nghiên cứu Công nghệ Quốc gia năm 1984 sang Viện Nghiên cứu Ứng dụng năm 1994 và Viện Ứng dụng Công nghệ từ 2003. Đơn vị đạt được một số kết quả nổi bật như nghiên cứu công nghệ mạ chi tiết, camera hồng ngoại, máy ngắm ngày đêm, áo giáp chống đạn, xuồng composite, laser ứng dụng cho y tế, công nghiệp, nghiên cứu về chiết tách dầu dừa tinh khiết bằng công nghệ không gia nhiệt...
Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng điều này chưa tương xứng với tiềm năng. Nếu không thay đổi, Viện "sẽ giống hàng nghìn viện khác". Trong cuộc gặp, ông nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu cần tìm mô hình mới cho Viện và đề nghị lãnh đạo, nhân viên trong Viện nêu đề xuất.
Hướng đi được Bộ trưởng đưa ra là Viện trở thành nơi dẫn dắt về đổi mới sáng tạo, là trung gian kết nối hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. "Thay vì say sưa đi làm vài công nghệ nhỏ chưa biết kết quả sẽ thế nào, hãy nhìn vào nhu cầu của một triệu doanh nghiệp, sắp tới sẽ là hai triệu, cùng năm triệu hộ kinh doanh và kết nối họ với người làm khoa học công nghệ", ông nói.
Theo ông, đây là mảng có nhu cầu lớn, bởi giữa người làm nghiên cứu và doanh nghiệp có những "thung lũng chết", nơi các bên không hiểu được nhau. Khi đó, một đơn vị chuyên về đổi mới sáng tạo sẽ đứng giữa kết nối.
Một số ví dụ được đưa ra như Trung Quốc giàu mạnh lên nhờ đổi mới sáng tạo, không phải vì công nghệ. Nhưng sau khi giàu lên, họ sẽ chi nhiều tiền hơn cho nghiên cứu. Hay tại Israel, nơi người trung gian đưa công nghệ ra thị trường có thể được hưởng 20% giá trị, trong khi người làm nghiên cứu hưởng 40%.
"Doanh nghiệp nhìn công nghệ không hiểu là gì, thì Viện sẽ đưa công nghệ tiến dần đến sản phẩm để họ thấy sản phẩm trước", ông gợi ý. Hay khi có công nghệ mới, doanh nghiệp sẽ cần nhân lực vận hành; khi cần thay đổi, họ cần người cải tiến công nghệ, hoặc cần kết nối nhà đầu tư, startup...
"Đó là những việc có thể tác động vào nền kinh tế hàng chục nghìn tỷ đồng chứ không phải vài chục tỷ đồng doanh thu cho Viện như hiện nay", ông nói. Ngoài ra, một viện về đổi mới sáng tạo khi kết hợp cùng một viện khác trong Bộ là Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST) sẽ trở thành "đôi cánh" thúc đẩy sự phát triển.
"Một bên phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược, một bên dẫn dắt quốc gia hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đôi cánh này sẽ đưa Việt Nam bay lên", ông nói, lưu ý đổi mới sáng tạo cần đi cùng chuyển đổi số.
Theo Bộ trưởng, tài sản lớn nhất của quốc gia là những bài toán đang nổi lên, vì có bài toán mới có lời giải. Trong bối cảnh Việt Nam đã đưa ra nhiều bài toán lớn, ông đưa ra thời hạn 6 ngày cho đơn vị để xây dựng mô hình mới và vận hành ngay trong tháng sau.
Đáp lời, Viện trưởng Hoàng Ngọc Nhân cam kết "nghiêm túc thực hiện để thúc đẩy phát triển Viện tốt hơn".
Thanh Hằng - Lưu Quý
Góp ý kiến tạo
Bạn có thể đặt mọi câu hỏi, vấn đề về Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi số trực tiếp cho Bộ Khoa học và Công nghệGửi góp ý