Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được thông qua

Luật gồm 73 điều và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10/2025. Việc ban hành Luật này được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước chuyển lớn mang tính cách mạng trong lĩnh vực KH,CN&ĐMST của Việt Nam.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được xây dựng trên quan điểm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng và Nhà nước, xác định KH,CN&ĐMST và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại và đưa đất nước phát triển bứt phá.

Thiết lập cơ chế "thử nghiệm có kiểm soát" (sandbox)

Đây là một công cụ pháp lý mới cho phép triển khai các mô hình, công nghệ hoặc chính sách mới trong khung thời gian và phạm vi giới hạn.

Cơ chế này tạo điều kiện cho các sáng kiến công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, blockchain, công nghệ y tế và giáo dục số được vận hành trong một môi trường pháp lý an toàn trước khi áp dụng rộng rãi.

Đồng thời, Luật cũng lần đầu tiên quy định chính sách khuyến khích nghiên cứu mạo hiểm thông qua cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, chính sách chia sẻ rủi ro, đầu tư mạo hiểm và các cơ chế tài chính đặc thù khác.

Luật thể hiện rõ nguyên tắc bảo vệ nhà khoa học và tổ chức chủ trì khi thực hiện đúng quy trình và quy định pháp luật, ngay cả khi kết quả không như kỳ vọng. Điều này góp phần nuôi dưỡng tinh thần dấn thân, sáng tạo và sẵn sàng thử nghiệm.

Đặc biệt, tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ nếu tuân thủ đầy đủ quy trình và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật hoặc sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự khi gây thiệt hại cho Nhà nước và không phải hoàn trả kinh phí nếu kết quả không đạt mục tiêu.

Luật còn quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với những rủi ro xảy ra trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

Tháo gỡ điểm nghẽn liên quan đến cơ chế

Luật chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình tiền kiểm sang hậu kiểm, tập trung vào minh bạch hóa quy trình, đánh giá kết quả và quản lý rủi ro thay vì can thiệp sâu vào hoạt động ban đầu. Cách tiếp cận này phù hợp với đặc trưng linh hoạt và thử nghiệm liên tục của lĩnh vực KH,CN&ĐMST.

Luật thiết lập cơ sở pháp lý để thúc đẩy hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu và bảo hộ các hình thức chuyển giao công nghệ.

Đặc biệt, luật đã tháo gỡ điểm nghẽn kéo dài nhiều năm liên quan đến cơ chế sở hữu kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước.

Theo đó, tổ chức chủ trì được mặc nhiên giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng kết quả nghiên cứu mà không cần xin phép lại cơ quan cấp trên. Nhà khoa học được phép nhận lợi ích kinh tế trực tiếp từ sản phẩm trí tuệ.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo không chỉ là một văn bản pháp lý mà còn là một tuyên ngôn cho phát triển bằng tri thức. Với tinh thần kiến tạo, Luật mở ra không gian thể chế mới, thúc đẩy sáng tạo toàn xã hội, khuyến khích thương mại hóa nghiên cứu, phân quyền hiệu quả và gắn kết nghiên cứu với thị trường.

Đây là đạo luật nền tảng giúp Việt Nam tăng tốc, cạnh tranh bằng chất lượng trí tuệ, nâng cao năng lực và vững bước trên con đường hội nhập toàn cầu. Những thay đổi này cho thấy Việt Nam đã sẵn sàng tiếp cận các xu hướng toàn cầu về đổi mới sáng tạo.