Phải chăng Windows 11 ngày càng tệ hơn sau mỗi bản cập nhật?

Microsoft gần như không thể trải qua vài tháng mà không thêm vào Windows những điều gây khó chịu cho người dùng. Chưa kể đến vấn đề kiểm soát chất lượng - điều mà dường như Microsoft ngày càng xem nhẹ. Rất nhiều bản cập nhật gây ra lỗi nghiêm trọng, khiến người dùng đặt câu hỏi liệu công ty có thực sự quan tâm đến trải nghiệm của họ hay không. Dù sao thì phần lớn người dùng vẫn tiếp tục sử dụng Windows, nên Microsoft đã trở nên dễ dãi hơn với chất lượng của chính mình. Tuy nhiên, mô hình này đang có dấu hiệu thay đổi, và nếu Microsoft không chấn chỉnh lại chiến lược, Windows có thể sẽ dần đánh mất vị thế thống trị trên thị trường PC.

Tự do của người dùng đang dần bị thu hẹp

Khi Microsoft giới thiệu Windows 10 vào đầu năm 2015, CEO Satya Nadella từng nói: “Chúng tôi muốn chuyển từ việc người dùng cần Windows, sang chọn Windows, và cuối cùng là yêu thích Windows.” Đáng tiếc, tư duy đó dường như không còn tồn tại tại Microsoft ngày nay. Công ty đang ngày càng dựa vào thực tế rằng nhiều người buộc phải sử dụng Windows - đơn giản vì họ đã quen hoặc vì các ứng dụng cần thiết chỉ có trên hệ điều hành này. Microsoft đang xem nhẹ người dùng của chính mình.

Windows 8 từng giới thiệu tùy chọn đăng nhập bằng tài khoản Microsoft. Đến Windows 10, yêu cầu này trở nên bắt buộc với bản Home, nhưng người dùng vẫn có thể né tránh bằng cách ngắt kết nối internet trong quá trình cài đặt. Việc này cho phép cài đặt và sử dụng máy tính mà không cần tài khoản trực tuyến.

Nhưng đến Windows 11, Microsoft đã thay đổi hoàn toàn thái độ. Công ty chủ động loại bỏ mọi phương pháp mà người dùng có thể tận dụng để tránh dùng tài khoản Microsoft hoặc kết nối internet khi thiết lập máy tính. Giờ đây, cả phiên bản Windows 11 Pro cũng bắt buộc phải đăng nhập bằng tài khoản Microsoft. Mỗi bản cập nhật lớn đều tìm cách bịt thêm một lỗ hổng cho phép người dùng “lách luật.” Việc ép buộc người dùng phải tạo tài khoản trực tuyến bằng mọi giá đang khiến nhiều người vô cùng khó chịu.

Có thể thấy Microsoft đang học theo cách làm của các nền tảng như Android và iOS, nơi người dùng buộc phải đăng nhập tài khoản Google hoặc Apple. Tuy nhiên, những nền tảng di động đó vốn đã được xây dựng theo mô hình như vậy ngay từ đầu, nên đây không phải một thay đổi đột ngột. Hơn nữa, đa số người dùng Android và iPhone đều tải ứng dụng từ các cửa hàng chính thức - nơi tài khoản là điều cần thiết để lưu lịch sử mua hàng. Trong khi đó, Windows không yêu cầu tài khoản cho đến gần đây, và phần lớn người dùng vẫn tải phần mềm trực tiếp từ internet chứ không dùng Microsoft Store. Với nhiều người, tài khoản Microsoft không mang lại giá trị rõ ràng nào. Việc né tránh điều này là hoàn toàn hợp lý.

Ép buộc người dùng sử dụng tính năng không mong muốn

Việc Microsoft bổ sung các tính năng mới thực sự hữu ích cho Windows 11 - những thứ giúp người dùng làm việc hiệu quả hơn - luôn là điều đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, hầu hết thay đổi gần đây mà công ty thực hiện đều nhằm thúc ép tính năng nào đó đến tay người dùng, dù nhiều người hoàn toàn không quan tâm.

Trong năm 2023, trọng tâm là Copilot. Người dùng bất ngờ nhận được một nút Copilot trên thanh tác vụ, một thanh sidebar chuyên dụng dành riêng cho nó với khả năng điều chỉnh một số thiết lập của Windows, kèm theo một tổ hợp phím tắt mới. Điều đáng nói là gần như không ai thực sự mong muốn những thứ này, nhưng chúng vẫn được tung ra một cách vội vàng dù còn dang dở và liên tục được cập nhật. Copilot hiện vẫn tiếp tục được Microsoft thúc đẩy theo nhiều hình thức khác nhau.

Dù thanh sidebar đã biến mất, ứng dụng Copilot vẫn được tích hợp sẵn trong Windows, và công ty thậm chí đã biến nó thành ứng dụng chạy gốc (native) thay vì chỉ dựa vào trình duyệt. Microsoft còn đang phát triển thêm các tính năng như Copilot Vision. Trong khi đó, một ứng dụng chỉnh sửa video như Clipchamp vẫn chỉ là ứng dụng web, dù rõ ràng sẽ hưởng lợi đáng kể nếu được phát triển thành ứng dụng native.

Sang năm 2024, Copilot lại trở thành cái cớ để Microsoft ném thêm hàng loạt tính năng vô thưởng vô phạt vào hệ điều hành. Giờ đây, máy tính có thể thay đổi phong cách ảnh, xóa hoặc thay nền ảnh, thậm chí giả lập ánh mắt đang nhìn thẳng vào camera dù người dùng đang liếc sang chỗ khác. Người dùng có thể yêu cầu Paint nâng cấp chất lượng hình ảnh bằng AI, hoặc dùng tính năng Recall để “du hành thời gian” trở về những gì mình từng làm trước đó. Trong số này, Recall có lẽ là tính năng mang tính thực tế cao nhất nhưng cũng bị lo ngại về bảo mật nhất. Tuy nhiên, trên tablet Windows, thao tác vuốt trước đây để mở bảng thông báo nay mặc định sẽ khởi chạy Recall. Có ai thực sự yêu cầu điều đó không? Có vẻ là không.

Việc ép người dùng tiếp nhận những tính năng không được chờ đợi này dường như đang len lỏi khắp mọi ngóc ngách của Windows. OneDrive ngày càng được tích hợp sâu hơn vào hệ điều hành, và quá trình sao lưu mặc định được bật sẵn mà không có sự đồng ý rõ ràng từ người dùng khi cài đặt máy tính lần đầu.

Về lý thuyết đây là một tính năng hữu ích, nhưng OneDrive chỉ cung cấp 5GB dung lượng miễn phí - rất dễ bị đầy nếu sao lưu được bật tự động. Điều này khiến nhiều người cảm thấy đó chỉ là chiêu ép buộc mua gói Microsoft 365. Copilot và các tính năng AI cũng đã xâm lấn vào cả Notepad - một ứng dụng từng đơn giản, nhanh gọn và hữu ích để ghi chú tức thời. Mọi thứ Microsoft làm dường như đều đang hướng đến mục tiêu buộc người dùng phải sử dụng những thứ họ không hề cần.

Những bản cập nhật gây rắc rối

Như thể đổ thêm dầu vào lửa, các bản cập nhật Windows gần đây thường xuyên gặp vấn đề về độ ổn định, điều đã được đề cập trong nhiều báo cáo gần đây. Dường như khó có bản cập nhật Windows nào được phát hành mà không kéo theo các phản ánh về lỗi ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dùng - từ việc làm gián đoạn các chức năng thiết yếu trong công việc, cho đến những phiền toái không đáng có trong quá trình sử dụng hằng ngày. Thực tế này khiến nhiều người chọn cách tạm dừng cập nhật và chờ cho đến khi lỗi được khắc phục rồi mới tiến hành nâng cấp.

Ví dụ, bản cập nhật tháng 5 của Windows 11 được ghi nhận là đã khiến một số máy không thể khởi động. Tháng 4, cũng xuất hiện lỗi liên quan đến Windows Hello, và một số người dùng gặp màn hình xanh chết chóc (BSOD) sau khi cập nhật phiên bản mới nhất.

Tất cả những điều đó cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở việc Microsoft ép buộc người dùng sử dụng những tính năng không mong muốn - mà còn là sự sa sút rõ ràng trong khâu kiểm soát chất lượng. Windows hiện chỉ còn là một phương tiện để Microsoft bán các sản phẩm và dịch vụ khác của mình. Có thể lập luận rằng Android và iOS cũng đang theo hướng đó, nhưng ít nhất hai nền tảng này vẫn hiểu rằng muốn người dùng chấp nhận nền, thì phải tạo ra những sản phẩm mà họ thực sự muốn dùng.

Windows đang mắc kẹt - và Microsoft không có dấu hiệu muốn thay đổi

Đây không phải là lần đầu tiên Windows rơi vào thế đối đầu với người dùng. Những phiên bản trước như Windows Vista hay Windows 8 cũng từng bị chỉ trích là xa rời thực tế. Tuy nhiên, Microsoft đã từng xoay chuyển được tình thế. Vấn đề là, Windows 11 đã có mặt trên thị trường gần bốn năm, và vẫn chưa thấy những thay đổi thực chất nhằm phản hồi các ý kiến từ cộng đồng. Thỉnh thoảng, người dùng có thể thấy một vài điểm tốt, chẳng hạn như thiết kế lại menu Start gần đây - một bước cải tiến thực sự so với phiên bản hiện tại. Nhưng nó lại xuất hiện quá muộn sau nhiều năm bị phàn nàn, và suy cho cùng, cũng chỉ là một điểm sáng nhỏ giữa vô vàn rắc rối khác.

Microsoft dường như hài lòng với hướng đi hiện tại của Windows, và không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ có một thay đổi lớn sắp diễn ra. Không có gì cho thấy Microsoft đang sở hữu một chiến lược dài cho Windows. Hệ điều hành này giờ đây tồn tại như một công cụ để người dùng tiếp tục đóng góp thêm dữ liệu, doanh thu, hoặc cả hai cho Microsoft. Nhưng vẫn có thể hy vọng mọi thứ sẽ thay đổi - nếu công ty thực sự muốn giành lại niềm tin của người dùng.