Thành phố Hồ Chí Minh chuyển đổi số trong quá trình hội nhập: Cơ hội và thách thức

Trong bối cảnh sáp nhập các đơn vị hành chính, Thành phố Hồ Chí Minh đang đẩy mạnh chuyển đổi số như một chiến lược cốt lõi để trở thành đầu tàu kinh tế, lan tỏa phát triển cho các vùng lân cận. Tọa đàm "Chuyển đổi số tại Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh sáp nhập" diễn ra ngày 18/06/2025 tại Trung tâm Báo chí TP Hồ Chí Minh đã mở ra diễn đàn thảo luận sôi nổi về cơ hội và thách thức của quá trình này, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của công nghệ blockchain trong định danh và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, góp phần vào cuộc chiến chống hàng giả, hàng kém chất lượng.

Cơ hội từ chuyển đổi số trong bối cảnh sáp nhập

Chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội đột phá cho TP Hồ Chí Minh, đặc biệt với ba trụ cột: chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ông Nguyễn Thanh Hòa, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP Hồ Chí Minh, nhấn mạnh rằng thành phố đã xây dựng một nền tảng vững chắc để triển khai rộng khắp với các hệ thống như cổng dữ liệu thành phố, bản đồ số dùng chung, cổng dịch vụ công, và Cổng 1022 tiếp nhận phản ánh từ người dân. Bên cạnh đó, việc ra mắt bản tin "30 Phút - Chuyển đổi số" và nền tảng đào tạo trực tuyến cho cán bộ xã, phường cũng là bước tiến quan trọng, nâng cao nhận thức và năng lực quản lý trong thời kỳ sáp nhập.

Song hành cùng định hướng trên, Chi hội Blockchain TP Hồ Chí Minh cũng đã nhấn mạnh về công nghệ Blockchain, một trong những công nghệ chiến lược quốc gia theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg, sẽ mở ra tiềm năng lớn trong quản lý tài sản trí tuệ và chống hàng giả. Giải pháp "giấy khai sinh số" sử dụng blockchain để định danh sản phẩm thật và truy xuất nguồn gốc không chỉ hỗ trợ Đề án 100 của Thủ tướng về xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia, mà còn hưởng ứng Chương trình Chuyển đổi số quốc gia theo Quyết định 749.

Giải pháp định danh sản phẩm thật và truy xuất nguồn gốc dựa trên blockchain không chỉ giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu mà còn tăng cường niềm tin của người tiêu dùng. Với "giấy khai sinh số" lưu trữ trên chuỗi khối, mọi thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất và phân phối đều được ghi nhận minh bạch, không thể làm giả. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh TP. HCM hướng tới xây dựng một nền kinh tế số minh bạch và bền vững.

Bên cạnh đó, blockchain còn hỗ trợ quản lý thông minh trong quá trình sáp nhập hành chính. Cơ sở dữ liệu liên thông và bất biến của blockchain giúp lưu trữ an toàn và tra cứu tức thời các hồ sơ sáng chế, nhãn hiệu, đảm bảo quản lý tài sản trí tuệ hiệu quả trong giai đoạn chuyển đổi phức tạp.

Hơn nữa, các chính sách pháp lý mới trong dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ Số, như ưu đãi tài chính, cơ chế sandbox, và hỗ trợ nghiên cứu phát triển (R&D), tạo điều kiện cho doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực blockchain, thu hút đầu tư và đổi mới sáng tạo. Việc xây dựng "Chợ ý tưởng" minh bạch trên nền tảng blockchain cũng hứa hẹn biến tài sản trí tuệ thành động lực kinh tế, giải quyết bài toán thương mại hóa sáng chế còn hạn chế tại Việt Nam.

Thách thức trong quá trình chuyển đổi số

Bên cạnh cơ hội, TP Hồ Chí Minh đối mặt với không ít thách thức. Ông Nguyễn Thanh Hòa chỉ ra rằng, trong khi hạ tầng công nghệ ("số") được chú trọng, phần "chuyển đổi" tương đương với các ứng dụng mô hình kinh doanh mới và đổi mới sáng tạo vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ giữa công nghệ và thực tiễn, gây khó khăn trong việc tối ưu hóa hiệu quả quản lý trong bối cảnh sáp nhập.

Về pháp lý, ông Võ Trung Tín, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng khung pháp lý hiện nay vẫn còn thiếu những hướng dẫn chi tiết. Các quy định về dữ liệu xuyên biên giới, trí tuệ nhân tạo (AI), và tài sản số liên quan đến sở hữu trí tuệ chưa rõ ràng, khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc tận dụng ưu đãi từ Luật Công nghiệp Công nghệ Số. Cơ chế sandbox, dù là bước tiến, vẫn chưa đồng nhất, gây trở ngại cho các doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới.

Trong lĩnh vực blockchain, dù tiềm năng lớn, việc áp dụng thực tế tại TP Hồ Chí Minh vẫn đối mặt với thách thức về nhận thức và hạ tầng. Tỷ lệ thương mại hóa tài sản trí tuệ tại Việt Nam chỉ đạt 0,1%, thấp hơn đáng kể so với thế giới, do thiếu nền tảng giao dịch minh bạch và cơ chế định giá chuẩn hóa. Ngoài ra, việc triển khai blockchain trên diện rộng đòi hỏi đầu tư lớn vào hạ tầng và đào tạo nhân lực, trong khi nguồn lực hiện tại còn hạn chế.

Chuyển đổi số trong bối cảnh sáp nhập mang lại cho TP Hồ Chí Minh cơ hội lớn để khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế, nhưng cũng đặt ra những thách thức về hạ tầng, pháp lý và nhận thức. Công nghệ blockchain, với khả năng định danh sản phẩm thật và quản lý tài sản trí tuệ, không chỉ là công cụ hỗ trợ chuyển đổi số mà còn góp phần thực hiện chủ trương chống hàng giả của Chính phủ. Để hiện thực hóa tiềm năng, TP Hồ Chí Minh cần sớm hoàn thiện khung pháp lý, đầu tư vào hạ tầng và nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho một thành phố số hiện đại và bền vững.