Phát biểu giải trình một số nội dung về dự án Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi sáng 15/5, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh điện hạt nhân được coi là năng lượng xanh, là xu hướng chung trong phát triển năng lượng của thế giới.
Các nước đặt mục tiêu điện hạt nhân sẽ chiếm 10-30% tổng nguồn cung cấp năng lượng điện quốc gia. Đây cũng là chiến lược của nhiều quốc gia, đáp ứng mục tiêu tự chủ năng lượng, trung hòa carbon, tái định vị công nghệ quốc gia.
Bộ trưởng nhấn mạnh thông qua dự án luật này, Việt Nam tiến tới làm chủ công nghệ năng lượng hạt nhân để phát triển kinh tế xã hội, dần hình thành ngành công nghiệp hạt nhân. Nhà nước cũng đẩy mạnh phát triển thị trường nội địa về công nghệ hạt nhân, chế tạo trang thiết bị, hoạt chất phóng xạ, phục vụ phát triển ứng dụng năng lượng hạt nhân.
Theo lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong chiến lược xây dựng năng lượng, trước mắt sẽ ưu tiên chế tạo trang thiết bị quan trắc phóng xạ, ổn định an toàn. "Các chiến lược này nhằm tiến tới nội địa hóa công nghệ hạt nhân ở Việt Nam", ông Hùng nói.
Đồng thời, dự luật khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, phát triển công nghệ, công nghiệp nguyên tử để giảm gánh nặng đầu tư từ ngân sách nhà nước. Nhà nước có chương trình đào tạo bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân; ưu đãi, trong dụng chuyên gia trong và ngoài nước; hỗ trợ kinh phí đào tạo bồi dưỡng trong lĩnh vực nguyên tử.
Đối với xây dựng nhà máy điện hạt nhân, Bộ trưởng cho biết dự luật cho phép sử dụng cơ chế đặc thù để triển khai nhanh như áp dụng chỉ định thầu; sử dụng tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn của người bán và các khoản chi cho thẩm định và đào tạo.
Theo dự thảo luật, Nhà nước sẽ tập trung đầu tư có trọng điểm và khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cũng như các tổ chức quốc tế, tham gia vào lĩnh vực năng lượng nguyên tử nhằm phục vụ phát triển kinh tế xã hội và điện hạt nhân. Chính sách này bao gồm chương trình nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, với ưu tiên nguồn lực cho công nghệ hạt nhân. Các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này sẽ được hưởng các ưu đãi theo quy định của Chính phủ.
Dự luật bổ sung chính sách xã hội hóa, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia xây dựng cơ sở nghiên cứu, ứng dụng năng lượng nguyên tử và bức xạ, đồng thời cho phép đầu tư theo hình thức đối tác công tư, vay vốn cho công trình hạ tầng và thiết bị bức xạ, thiết bị hạt nhân.
Phát biểu trước đó, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị cơ quan soạn thảo thận trọng khi quy định về việc xã hội hóa trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Ông cho rằng lĩnh vực năng lượng nguyên tử rất rộng, như tiến hành công việc bức xạ, chế biến sử dụng chất phóng xạ, xây dựng lò phản ứng hạt nhân. "Cần thu gọn, xã hội hóa chỉ được tham gia ở nội dung nào. Ví dụ doanh nghiệp tư nhân có tự xây dựng lò phản ứng hạt nhân được không", đại biểu Hòa nêu.
Đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng dự luật định hướng đẩy mạnh ứng dụng năng lượng nguyên tử cho phát triển kinh tế xã hội, song chưa nêu rõ những lĩnh vực nào được ưu tiên đầu tư công. Việc này có thể dẫn đến đầu tư dàn trải, kém hiệu quả, không thu hút được nguồn lực xã hội.
Ông Bình đề xuất xác định thứ tự ưu tiên theo lộ trình từ thấp đến cao, về mức độ phức tạp công nghệ và rủi ro. Về y tế, sử dụng năng lượng nguyên tử trong chẩn đoán hình ảnh, xạ trị ung thư. Về công nghiệp, ông đề nghị ưu tiên lĩnh vực chiếu xạ khử trùng, kiểm tra mối hàn bằng phóng xạ. Đây là công nghệ có tính thương mại cao, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Về đào tạo, ông đề nghị phát triển trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm để đào tạo nhân lực, phát triển công nghệ lõi.
Về điện hạt nhân, ông Bình nhấn mạnh là mục tiêu dài hạn, có tính chất chiến lược, nhưng cần triển khai từng bước, đảm bảo đủ điều kiện về nhân lực và tính pháp lý.
Quốc hội sẽ thông qua dự án Luật này vào ngày 16/6.
Sơn Hà
Góp ý kiến tạo
Bạn có thể đặt mọi câu hỏi, vấn đề về Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi số trực tiếp cho Bộ Khoa học và Công nghệGửi góp ý